بررسي وضعيت تجديد حيات طبيعي سرخدار Taxus baccata L.درجنگل هاي ارسباران (مطالعه موردي حوزه ايلگنه چاي وحوزه هوراند)

Study of natural regener status of yew tree (Taxus baccata L.) in Arasbaran forests (Case study in Ilgana Chai area and Horand area)

سرخدار (Taxus baccata L.) از معدود درختان سوزني برگ بومي ايران و از جمله گونه‏هاي با ارزش، نادر و كمياب جنگل‏هاي ارسباران و بجامانده از بقاياي رويش‏هاي دوران سوم زمين‏شناسي محسوب مي‏گردد كه متاسفانه به علت تغييرات شرايط آب و هوايي و برداشت‏هاي بي رويه و چرا در معرض انقراض قرار گرفته است. به منظور بررسي وضعيت زادآوري طبيعي سرخدار در جنگل‏هاي ارسباران دو منطقه رويشي كلاله در حوزه ايلگنه چاي و رويشگاه كوران در حوزه هوراند انتخاب شد. روش آماربرداري بصورت انتخابي (Selective sampling) بوده كه در مجموع 43 پلات 10 آري و 43 ميكروپلات 1 آري بصورت تودرتو (Nested) برداشت شدند. در قطعات نمونه اصلي، مشخصات جغرافيايي و اكولوژيكي، مشخصات جنگل شناسي توده‏هاي حاوي سرخدار و نيز صفات كمي وكيفي پايه‏هاي آن ثبت شد. در ميكروپلات‏ها مشخصات كيفي زادآوري‏هاي سرخدار و سايرگونه‏ها از قبيل منشا تجديد حيات (دانه زاد و شاخه زاد)، سلامت وشادابي نهال‏ها دركلاسه‏هاي ارتفاعي متفاوت مشخص شدند. سپس با استفاده از آزمون آماري كاي اسكوار (Chi - square) و بر اساس گروه‏هاي تفكيكي شيب، جهت و ارتفاع از سطح دريا، مشخصه‏هاي كيفي زادآوري سرخدار با هم مقايسه شدند.همچنين ارتباط زادآوري طبيعي سرخدار و سايرگونه‏ها با عوامل رويشگاهي نيز مورد ارزيابي قرارگرفت. بررسي‏ها روي زادآوري نشان داد كه در هر هكتار مناطق مورد مطالعه 500 نهال سرخدار و 4402 نهال سايرگونه‏ها وجود دارد و در ارتباط بافرم رويشي سرخدار، 6/71 % پايه‏ها شاخه‏زاد و 47/28 % دانه‏زاد هستند. همچنين 9/59 % نهال‏هاي سرخدار دانه زاد و 1/44 % با منشا شاخه زاد مشاهده گرديد. در ضمن 60 % زادآوري سايرگونه‏ها با منشا دانه زاد مشاهده گرديدكه اين امرنشان مي‏دهد، كه سرخدار و سايرگونه در جنگل‏هاي ارسباران روند روبه دانه زادي دارند و اين مسيله ثبات، استمرار و توسعه آن‏ها را به واسطه تجديد حيات دانه زاد تضمين مي‏كند. ارتباط زادآوري با عوامل رويشگاهي نيز نشان مي‏دهد كه بيشترين زادآوري‏هاي سرخدار در رويشگاه‏هاي مورد مطالعه در دامنه‏هاي شمالي و تاج پوشش نيمه بسته تا بسته (90 - 50) درصد و پوشش علفي كمتراز 10 % و در محدوده ضخامت هوموس ولاشبرگ (2 - 1) سانتي‏متري صورت مي‏گيرد. آزمون آماري كاي اسكوار جهت مقايسه مشخصه‏هاي كيفي زادآوري سرخدار اختلاف معني‏داري را در وضعيت‏هاي مختلف نشان داده است. به طوري‏كه با مقايسه هر يك از مشخصه‏هاي كيفي برداشت شده از زادآوري سرخدار در مناطق مورد مطالعه از نظر ارتفاع از سطح دريا و نيز جهات مختلف دامنه مشخص شد كه، به احتمال 95 % بين مبدا زادآوري‏هاي سرخدار تفاوت معني‏داري وجود دارد، ولي به احتمال 95 % بين ميانگين‏هاي سلامت و شادابي نهال‏هاي سرخدار تفاوت معني‏داري وجود ندارد. همچنين مشخص شد كه به احتمال 95 % بين مشخصه‏هاي كيفي زادآوري سرخدار از نظر طبقات متفاوت شيب اختلاف معني‏داري وجود ندارد.

Yew tree (Taxus baccata L.) is among limited prickly trees native to Iran and among valuable, rare species of Arasbaran forests which remained from vegetations of third geological period which unfortunately are threeteng to extinct due to changed climatic conditions and excessive exploitations and grazing. To study natural regeneration status of yew tree in Arasbaran forests, two vegetation area of Kalale in Ilgana chai and growing place of Kouran in Horand were selected. Sampling method was selective sampling which totally 43 sample plot of 1000 m2 area and 43 micro plots of 100 m2 were harvested in nested form. In major sample plots, geographic and ecological properties, forestery characteristics of stands containing yew trees and qualitative, quantitative properties of basis were recorded. In micro plots, qualitative properties of stands containing yew trees and other species including origin of regener (seedlings, coppice), saplings health and freshness in different height class were determined. Then regeneration qualitative properties of yew trees were compared by using Chi – Square, statistic test and based on separating groups of gradient,direction and altitude from sea level. In addition yew tree and other species natural regeneration relation to growth place factors were evaluated. Regeneration studies indicated that in each hectare of studied regions, there are 500 saplings of yew trees and 4402 saplings of other species and in terms of yew trees grow from, there were 71.6 % coppice basis and 28.47 % seedling and 44.1 % were observed with coppices origin. Meanwhile 60 % of other species regeneration were observed with seedling origin which indicates that yew tree and other species of Arasbaran forest have inclination towards seedling which will assure their constancy, continuity and expansion due to seedling regener. Regeneration relation to growth place factors indicates that greatest yew tree regenerations are taking place in studied growth place in northern slopes and closed to half closed canopy is 50 – 90 % and herbal layer is lower than 10 % and is placed in thickness amplitude of 1 – 2 diameter in humus and leaf litter. Qui – Square statistic test has shown significant difference in various conditions to compare yew tree regeneration qualitative properties. So that by comparing each of gained qualitative properties of yew tree regeneration in studied regions in terms of altitude from sea level and different direction of amplitudes indicated that there is significant difference between yew tree regeneration origin with 95 % probability. But there is not significant difference between yew tree saplings health and freshness with 95 % probability. In addition, it was indicated that there is no significant difference between yew tree regeneration qualitative properties in terms of various grades of amplitude.