بررسي تطبيقي نقشمايه و بافت يك نمونه از پارچه هاي عصر سلجوقي موجود در موزه مقدم دانشگاه تهران

Comparative and Laboratory Studies on a Seljuq Piece of Textile Kept in Moghadam Museum of University of Tehran

منسوجات تاريخي از آثار صنعتي و هنري مهمي هستند كه با مطالعه آنها مي توان بسياري از ويژگي هاي فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي عصر توليدشان را به طور مستند بررسي كرد. در اين مقاله، يك نمونه از پارچه هاي محفوظ در موزه مقدم دانشگاه تهران با روشهاي مختلفي كه مكمل يكديگرند يعني آزمايشهاي علمي، بررسي تطبيقي نقش مايه آن با ديگر آثار فرهنگي و تاريخي دوره اسلامي مانند پارچه، سفال و چوب و نيز مطالعه متون مرتبط بررسي شده است. هدف اصلي اين پژوهش مطالعه و بررسي نقش مايه، تكنيك بافت و شناسايي نوع رنگينه هاي به كار رفته در الياف با استفاده از روشهاي آزمايشگاهي (طيف سنجي انعكاسي مادون قرمز FTIR) و نيز تاريخ گذاري آن است. نتايج اين تحقيق مبيّن آن است كه الياف پارچه مذكور «ابريشم» است و با تكنيك «كجراه» يا «اريبراه»، احتمالاً در قرن ششم هجري قمري (دوره سلجوقي)، بافته شده است. اين پارچه جز معدود پارچه هاي شناخته شده ايراني است كه پود آن از چپ به راست (s) تابيده شده است. توضيح آنكه برخي از محققان پارچه هاي بافته شده به اين شيوه را، مخصوص مصر مي دانند. ازاينرو و باتوجه به فقدان پارچه هاي ايراني منسوب به اين دوره كه هويتي قطعي داشته باشند، مطالعه تطبيقي پارچه حاضر ضروري مي نمايد.

In this essay, authors have analyzed a textile sample kept in Moghaddam Museum of University of Tehran. The main purpose of this study is to analyze the motifs and weaving techniques as well as identifying the fibers by SEM and the pigment types by Fourier transform infrared spectroscopy (FTIR). Electronic microscope observations (SEM) show that the fabrics are silk and the weaving technique is Twill. The piece has Kufic inscriptions which can be dated back to Seljuq era, around 6 HA (12thcentury A.D.). It is among the rarely known Iranian textiles with (S) spin. Some experts believe that the textiles woven with (S) spin belong to Egypt. However, with regard to the lack of Iranian textile samples belonging recognizably to this era, a detailed study on such a valuable sample is evidently necessary.