حكمت در نگاه مفسران قرآن و فيلسوفان

Wisdom from the Koranic Commentators’ and Philosophers’ Point of View

حكمت به معناي دانش نظري متقن است كه به عمل متناسب با آن منتهي مي‌گردد و مانع از جهل است. فيلسوفان مسلمان حكمت را به معرفت ذات حق، تبحر در حرفه و صناعت، علم به اسباب قصوي، تحصيل برترين معلوم از طريق برترين علوم، استكمال نفس و شناخت اعيان موجودات تعريف كرده‌اند. همچنين واژه حكمت بيست مرتبه در قرآن ذكر شده است كه با الهام از روايات و ديدگاه مفسران، معاني چندي از قبيل علم به قرآن و مواعظ و احكام آن، پيامبر و شناخت امام، علم لدني، معرفت ذات حق، اخلاقيات و عقايد از آن به دست مي‌آيد. حاصل بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه حكماي مسلمان تحت تاثير آموزه‌هاي قرآني، فلسفه اسلامي را پرورش داده‌اند. به همين جهت معاني بيان شده در اين دو حوزه، به رغم تفاوت در تعبير، اشاره به يك حقيقت دارند و آن معرفت ذات حق و شناخت حقايق آفرينش اوست؛ به گونه‌اي كه كمال و سعادت انسان را در پي داشته باشد. گرچه فلسفه با حكمت متفاوت است، اما فلسفه اسلامي به حدي به حكمت نزديك‌ است كه بسياري از حكما آن دو را مترادف تلقي كرده و برخي نيز همانند سهروردي و ميرداماد مكتب خويش را بر اساس حكمت پي‌ريزي كرده‌اند. اين نوشتار در تلاش است از طريق تحليل مفهومي، سازگاري ميان مفهوم فلسفي حكمت با آموزه‌ قرآني آن را نشان دهد

Abstract Wisdom (Hikmah) means firm theoretical knowledge which leads to appropriate action removing ignorance. Muslim philosophers have defined wisdom as knowledge of the essence of God, skilled craftsmanship, academic skills, knowledge of distant causes, acquiring knowledge of the superior recognizable being through the best of sciences, seeking spiritual perfection and knowledge of the essence of beings. The word “wisdom” has been mentioned twenty times in the holy Koran. By reference to the prophet’s and Imam’s sayings and commentators’ views, we can infer several meanings for the word wisdom including knowledge of the holy Koran, its guidelines and laws, knowledge of the prophet and Imams, inherent wisdom ? Shiraz University alishokr67@gmail.com (Ilm al Ladduni), knowledge of the essence of God and knowledge of the Islamic ethics and beliefs. Studies show that Muslim philosophers have developed Islamic philosophy under the influence of Koranic teachings. For this reason, despite differences in interpretation, the meanings mentioned refer to a single truth, that is, knowledge of the essence of God and His creation in such a manner that it would lead to human perfection and happiness. Although wisdom is different from philosophy, Islamic philosophy is so close to wisdom that many Islamic philosophers have considered them as synonymous and others like Suhrawardi and MirDamad have established their schools of thought on this basis. The present article is an attempt to demonstrate the consistency between the philosophical meaning of wisdom and its Koranic meaning through conceptual analysis.