رشد اخلاقي: تغيير در روي‌آوردهاي معاصر

Moral Development: Change in Modern Approaches

اين مقاله به بررسي و نقد روي‌آوردهاي گذشته و معاصر به رشد اخلاقي و تغيير جهت‌گيري‌هاي عمده در مطالعه علمي آن مي‌پردازد. بررسي موضوع به شيوه تحليل محتوا بوده و هدف از آن فراهم نمودن چهارچوبي براي مطالعات تطبيقي آينده، به ويژه در حوزه اخلاق ديني، مي‌باشد. روي‌آوردهاي گذشته بر تكوين فرامن و همسان‌سازي با والد همجنس، جريان‌هاي متكي بر پيرامون فرد، به ويژه تقويت‌هاي بيروني، سايق وابستگي كودك، فرايند يادگيري مشاهده‌اي، جريان خودنظم‌دهي و نظام استدلال در درك روابط اجتماعي، تاكيد مي‌كنند. مفهوم‌سازي‌هاي جايگزين، بينش‌هاي جديدي را در مورد شكل‌گيري اخلاق بر اساس مولفه‌هاي چهارگانه، موضوع عدالت مثبت، درنظرگرفتن ديدگاه ديگران، ادراك خود، استدلال اجتماعي قراردادگرايي و هويت اخلاقي به ارمغان آورده‌اند. دستاوردهاي مهم اين جهت‌گيري‌ها عبارتند از: تاكيد بر الگوي تطوري ـ جانشيني در برابر الگوي مرحله‌اي ـ تراكمي، توجه به ساخت‌هاي جزيي در اخلاق در برابر انسجام سلسله مراتبي و وحدت ساختاري، تاكيد بر طرحواره‌هاي اخلاقي به جاي مراحل، اهتمام به ساير قلمرو‌هاي رشد اجتماعي ـ شناختي در مقابل ناديده‌گرفتن آنها، توجه به شخصيت اخلاقي به منزله هدف. با وجود اين، نگاه تك‌مولفه‌اي به فرايند رشد اخلاقي و ضعف در نتايج عملي در حوزه تربيت اخلاقي از كاستي‌هاي بيشتر رويكردهاي يادشده مي‌باشد.

The present paper investigates and criticizes old and modern approaches to moral development and change in main orientations towards scientific study on it. The subject is studied through content analysis and its aim is to provide a framework for future comparative studies, specially in the field of religious ethics. Studies conducted in the past emphasize on the formation of superego and identification with the same-sex parent, trends based on individualʹs environmental influences, specially external reinforcements, childʹs dependency drive, observational learning process, self-organization trend, and reasoning system to understand social relations. Substitute conceptualizations have provided new insights as to the formation of the Four Component Model of Morality, the issue of procedural justice, considering othersʹ view, self-perception, social reasoning, contractualism, and moral identity. The most important achievements of these orientations are as follows: emphasis on developmental-substitutional model versus phased-cumulative model, focus on trivial structures in ethics versus hierarchical cohesion and structural unity, emphasis on moral schema instead of stages, treatment of other domains of social-cognitive development versus neglecting them, focus on moral personality as the aim