ماده اولي و تبيين كون و فساد در فلسفه ارسطو

Prime Matter and the Explanation of Generation and Corruption in Aristotle’s Philosophy

ماده اولي يا هيولاي اولي در سنت فلسفي غالباً به عنوان مفهومي اصيل از فلسفه ارسطو تلقي شده است؛ در عين حال اصالت اين مفهوم از سوي برخي محققين معاصر فلسفه ارسطو مورد ترديد قرار گرفته است. البته مناقشه‌اي كه در اين رابطه مطرح شده بيش از آنكه درباره معقول بودن خود ماده اولي باشد، معطوف به انتساب آن به ارسطوست. در مقابل برخي ديگر از محققين همچنان از ماده اولي در فلسفه ارسطو دفاع مي‌كنند و اختلاف نظر در اين مسيله همچنان در ادبيات فلسفي معاصر وجود دارد. ماده اولي در رابطه با كون و فساد قرار دارد كه ارسطو آن را از حركت عرضي متمايز مي‌كند. اگر چه كون و فساد به يك معني «شدن مطلق» است اما تحليل كلي تغير لازم مي‌آورد كه در هر شدن چيزي «باقي» بماند و در اينجاست كه ماده اولي نقش ايفا مي‌كند. با پذيرش ماده اولي از يك طرف مي‌توانيم در عين قايل شدن به اينكه كون و فساد شدن مطلق است، شرط بقا كه از ويژگي‌هاي عام حركت است را نيز حفظ كنيم، و از طرف ديگر تبدل عناصر به يكديگر را كه ارسطو به آن قايل است تبيين نماييم، زيرا در تبدل عناصر ديگر نمي‌توان چيزي را به عنوان ماده ثانيه مقدم بر آنها معرفي كرد. در اين مقاله سعي شده است با تحليل ماده و صورت و نسبت بين آن دو نشان داده شود كه منظور از «بقاي» ماده در كون و فساد و نيز «تركيب» جوهر مادي از ماده و صورت چيست. در اين تحليل فهم ماده به صورت «قوه» نقش اساسي دارد. همچنان‌كه وقتي قوه به فعليت مي‌رسد ديگر قوه‌اي باقي نيست، زماني هم كه مي‌گوييم ماده‌اي صورت جديد به خود گرفت، منظور آن است كه ماده كه امري نامتعيّن است صورت شد و تعين پذيرفته است. معناي تركيب جوهر مادي از ماده و صورت اين است كه هر شي مادي «از» يك موضوعي پديد آمده است و منظور از بقا ، اين است كه اين ماده خاص و نه ماده ديگري با تمام هويتش تبديل به امري ديگر شده است. اگر اين تفسير از بقاي ماده و تركيب جوهر مادي پذيرفته شود ديگر جايي براي ماده اولي در فلسفه ارسطو باقي نخواهد ماند.

In the tradition of philosophy Prime matter has been often accepted as a genuine Aristotelian concept. However, this has been doubted by some modern scholars. The dispute is mainly whether Aristotle committed to prime matter or not. On the other hand, some scholars still endorse prime matter as a part of Aristotle’s philosophy. Prime matter is tied up to the problem of generation. Generation, in a sense is “absolute becoming”, i.e. not “becoming something”, whereas the general analysis of change indicates that in all becoming something remains. It is on this aporia that prime matter plays its role. Prime matter seems to be able to solve the difficulty and we can maintain both that generation is absolute becoming and that something remains in the course of generation. Moreover the replacement of one element with another one can’t be explained without prime matter, because there is nothing prior to the elements i.e. to water, air, fire and earth, to be as the secondary matter. In this article, explaining the relation between matter and form, I have tried to clarify the meaning of “matter remaining” in the course of generation, and “combination of matter and form” in sensible substances. In this analysis, the concept of “potentiality” has a central role. When potentiality actualizes, then there is no potentiality, although this present actuality is the actualization of that potentiality. In the same manner, when we say a matter gets a new form, it means that the matter which was an indeterminate thing becomes form and determinate. Accordingly, the combination of matter and form means that each material substance happens “from” a certain subject and reaches an end, and the matter remaining means that this certain matter, and not any other one, has changed into the form, but it doesn’t mean something endures in the course of the process of generation. If this interpretation of remaining and combination is accepted, there will be no room for prime matter.