بررسي آثار دگرآسيبي گونه‌هاي اكاليپتوس و آكاسيا بر پوشش گياهي زيراشكوب (مطالعه موردي: نورآباد ممسني)

The allelopathic effects of Eucalyptus and Acacia plantations on the understory vegetation (Case study: Nourabad-Mamasani)

جنگلكاري با گونه‌هاي بومي و غير‌بومي، پوشش گياهي زيراشكوب را تحت تاثير قرار ‌مي دهد. اين اثرها علاوه بر عوامل خاك و اقليم، به گونه‌هاي گياهي مورد استفاده نيز بستگي دارد. در اين پژوهش اثرهاي دگرآسيبي دو گونه اكاليپتوس (Eucalyptus camaldulensis Dehnh. و E. microtheca F.Muell.) و يك گونه آكاسيا (Acacia salicina Lindl.)، بر پوشش گياهي زيراشكوب در منطقه شيراسپاري نورآباد ممسني (استان فارس) بررسي شد. عصاره آبي برگ‌هاي سه گونه درختي در آزمايشگاه تهيه و اثر غلظت‌هاي مختلف آنها بر عامل‌هاي رويشي بذرهاي دو گونه علفي L. Avena fatua و Lolium perenne L. بررسي شد. بيشترين اثر بازدارندگي بر رشد طولي ريشه‌چه و كمترين اثر بازدارندگي بر جوانه‌زني بذر بود. غلظت 5 درصد عصاره‌ها اثر تحريكي بر جوانه‌زني بذرها نشان داد. بيشترين اثر مهاري بر جوانه‌زني Lolium perenne را E. camaldulensis و A. salicina داشتند و كمترين اثر مهاري با وجود E. microtheca ديده شد. بيشترين اثر مهاري بر جوانه‌زني Avena fatua، تحت تاثير E. camaldulensis پديد آمد و كمترين اثر مهاري را A. salicina نشان داد. غلظت 5 درصد عصاره E. camaldulensis اثر تحريكي بر رشد ريشه‌چه داشت. غلظت 5 درصد سه عصاره سبب افزايش رشد طولي ساقه‌چه بذرها شد. بيشترين اثر مهاري بر رشد طولي Lolium perenne را A. salicina و E. camaldulensis داشتند و كمترين اثر مهاري را E. microtheca نشان داد. بيشترين اثر مهاري بر رشد طولي Avena fatua با وجود E. camaldulensis ديده شد. كمترين اثر مهاري بر رشد طولي ريشه‌چه، تحت تاثير A. salicina و E. microtheca بود و كمترين اثر مهاري بر رشد طولي ساقه‌چه تنها در حضور A. salicina بود. در مقايسه با شاهد، اثر دگرآسيبي دو گونه اكاليپتوس بيشتر از آكاسيا بود. با وجود دو نوع آللوشيميايي تحريكي و مهاري، اثرهاي تحريكي و مهاري با يكديگر همزمان هستند، اما در طبيعت آللوشيميايي‌هاي سمي نسبت به آللوشيميايي‌هاي تحريكي فرار‌ترند. همين امر قدرت رقابت درختان اكاليپتوس را به شدت افزايش مي دهد و موجب گسترش اكاليپتوس ها در جنگل‌ها و درختزارهاي جهان مي‌شود. بايد از كاشت درختان اكاليپتوس در شرايط اكوسيستم‌هاي حساس و به ويژه خشك خودداري كرد تا اثرهاي دگرآسيبي اين گونه به كمترين حد كاهش يابد.

Afforestation with native or non-native species affects understory vegetation. These effects, besides of edaphic and climatologic factors, also depend on the species of the plants which are used. In the present study, the allelopathic effects of two species of Eucalyptus (E. camaldulensis Dehnh. and E. microtheca F.Mull.) and one species of Acacia (A. salicina Lindl) on the understory vegetation in Shiraspary region, Mamasani (Fars province) were studied. Aqueous extraction of leaves of these species was prepared in the laboratory; the effects of different densities of these extractions on the vegetative factors of Avena fatua L., Lolium perenne L., were investigated. The maximum inhibitory effect was on radical length and the minimum inhibitory effect was on seed germination. 5% density of these extractions had a stimulatory effect on the seed germination. The highest inhibitory effect on Lolium perenne was on E. camaldulensis, A. salicina, while the least inhibitory effect was on E. microtheca. The highest inhibitory effect on Avena fatua germination was on E. camaldulensis; the least inhibitory effect was after exerting A. salicina. 5% density of E. camaldulensis showed a stimulatory effect on radical growth. The 5% density of extractions increased the plumule length. The maximum inhibitory effect on the length of Lolium perenne was on A. salicina, E. camaldulensis, while the minimum inhibitory effect was on E. microtheca. The maximum inhibitory effect on length of Avena fatua was on E. camaldulensis, and the minimum inhibitory effect on radical length was on E. microtheca, A. salicina. The minimum inhibitory effect on plumule length originated from A. salicina. Compared with the control, the allelopathy effect of two Eucalyptus species was more than that of the Acacia. Both the stimulatory and inhibitory effects coincide with each other, indicating the presence of both types of allelochemicals which are capable of enhancing and suppressing at the same time. However, toxic allelochemicals are more volatile in nature than the stimulatory allelochemicals. This increased the competition ability of eucalyptuses and caused them to dominate forests and woodlands. Eucalyptus should not be cultivated in sensitive and especially arid ecosystems, so that the allelopathic effects of this species can be minimized.