طراحي و ارزشيابي برنامه آموزشي كنترل استرس بر بهبود عملكرد بيماران مولتيپل اسكلروزيس مبتني بر مدل بزنف

PLANNING AND EVALUATION OF STRESS MANAGEMENTEDUCATIONAL PROGRAM TO IMPROVE BEHAVIOR IN MULTIPLE SCLEROSIS PATIENTS BASED ON BASNEF MODEL

پيش زمينه و هدف: بيماري مولتيپل اسكلروزيس از بيماري‌هاي شايع سيستم عصبي مركزي است كه به علت آسيب غلاف ميلين ايجاد مي‌شود. استرس مي‌تواند شدت بيماري را افزايش دهد و باعث بروز حمله در اين بيماران شود، لذا كنترل و مديريت استرس در اين بيماران ضروري است تعيين بررسي تاثير برنامه آموزشي بر اساس مدل بزنف در بهبود عملكرد بيماران مولتيپل اسكلروزيس در زمينه كنترل استرس مي‌باشد. مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر يك مطالعه نيمه تجربي است. جامعه مورد بررسي 100 بيمار از بيماران ام اس با سن 50-15 سال از بيمارستان سينا و شريعتي تهران مي‌باشد، كه به طور تصادفي در دو گروه مورد و شاهد قرار گرفتند. اطلاعات با پرسشنامه محقق ساخته و تنظيم شده بر اساس مدل بزنف جمع آوري گرديد. هر دو گروه قبل از انجام مداخله آموزشي، پرسشنامه را تكميل كردند و بيماران گروه مورد 3 جلسه برنامه آموزشي در يافت كردند. يك ماه پس از مداخله آموزشي، هر دو گروه پرسشنامه را تكميل كردند. در نهايت اطلاعات حاصل با استفاده از آزمون‌هاي آماري تي مستقل، كاي دو و من ويتني مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. يافته‌ها: آزمون تي مستقل نشان داد كه قبل از مداخله دو گروه از نظر متغيرهاي اجزاي مدل بزنف (نگرش، نرم‌هاي انتزاعي، عوامل قادر كننده، عملكرد) تفاوت معني‌داري با هم نداشتند (05/0p > ). اما پس از مداخله آموزشي ميانگين نمره‌ي مربوط به متغيرهاي اجزاي مدل بزنف در گروه مورد نسبت به شاهد افزايش معني‌داري پيدا كرد (001/0)p < . در نتيجه پس از مداخله گروه مورد نسبت به گروه شاهد عملكرد بهتري در خصوص انجام رفتارهاي مديريت استرس داشت. آزمون من ويتني نشان داد، ميانگين نمره پياده روي، تغذيه، فن‌هاي كنترل استرس پس از مداخله در گروه مورد افزايش معني‌داري نسبت به گروه شاهد داشت (001/0)p < . لازم به ذكر است در عملكرد برنامه ريزي تفاوت معني‌داري مشاهده نشد. بحث نتيجه گيري: آموزش راهكارهاي كنترل استرس در بيماران ام اس با استفاده از مدل بزنف موثر بوده و در اين بيماران ضروري به نظر مي‌رسد.

Background & Aims: Multiple sclerosis (MS) is one of the most common diseases of the central nervous system. MS is the result of damage to myelin. There is the exact relationship between stress and the onset or progression of MS so stress management is important in MS patients. Materials & Methods: This study intended toinvestigatethe effect of stress management educational program based on Basnef model to improve behavior in MS patients. This was a quasi-experimental study that was performed on 100 MS patients between the ages of 15-50 years from Sina and Shariati hospitals, Tehran. Participants in the study randomly divided into two groups: experimental and control groups.The instruments for data collecting were a questionnaire which was developed by the researcher and established based on the Basnef model. The both groupscompleted the questionnaires before and one month after intervention, while only the patients in the experimental group participated in 3 educational intervention sessions. Eventually, the data were analyzed by using independent-t, chi-square and mann-whitney statistical tests. Result: Our findings indicated that both groups didn’t have any significant difference based on Basnef model variables (attitudes, subjective norm, enabling factors, and intention) before intervention. But the mean scores of Basnef model variables were significantly increased in the experimental group compared to the controls after intervention. Also behavioral methods of stress managementimproved significantly among the experimental group, compared to control group. Conclusion: Since stress management is highly recommended for MS patients, applying the Basnef model is very effective for developing an educational program for MS patients in order to control their stress. Key words: Multiple sclerosis, stress management, Basnef model