جايگاه مذهب در مناقشه خوارزمشاهيان و خلفاي عباسي (از آغاز تا دوره سلطان محمد)

The Role of Religion in the Conflict between Khwarazmshahid and Abbasid (From the Beginning up to Sultan Mohammad)

با تشكيل نهاد خلافت به خصوص در دوره عباسي، ايرانيان نيز با هدف بازيابي قدرت و هويت سياسي خويش، نهاد سلطنت را تاسيس و با خلفاي عباسي به رقابت و گاه دشمني پرداختند. در دوره خوارزمشاهيان، خلفا و سلاطين با بهره گيري از عوامل مختلف از جمله سياست‌هاي مذهبي، در پي بسط و توسعه قدرت و قلمرو خود بودند. عراق عجم مهمترين منطقه محل نزاع اين دو نهاد در اين دوره، به آوردگاه خلفاي عباسي و خوارزمشاهيان و متحدان سياسي آنان تبديل شده بود. خلا قدرت ناشي از اضمحلال سلاجقه بزرگ، طمع اين دو قدرت را براي تصاحب ميراث سلاجقه دو چندان ساخته بود. عباسيان در پي بازيابي قدرت سياسي و خوارزمشاهيان به فكر تسلط بر بغداد و وادار نمودن خلفاي عباسي به پذيرش سيطره سياسي ـ نظامي سلاطين بودند كه نتيجه اين امر تلاش دو قدرت براي يارگيري در ميان حكومت‌هاي محلي در ايران و درگيري‌هاي متعدد در عراق عجم و فرجام نهايي آن نيز شكست خوارزمشاهيان بود. مساله مقاله پيش رو بررسي نقش و جايگاه مذهب در مناسبات و منازعات خلفاي عباسي و سلاطين خوارزمشاهي از آغاز تا دوره سلطان محمد است. بر اين اساس ابتدا داده‌هاي تاريخي با بهره‌گيري از منابع معتبر تاريخي جمع آوري؛ سپس با استفاده از آخرين يافته‌هاي پژوهشي، تحليل و تبيين گرديده است.

By the foundation of the Caliphate institution particularly in the Abbasid period, Iranians, in order to restore their political power and identity, founded the monarchy institution. They also started competing and even enmity towards the Abbasid. In the Khwarazmshahid period the caliphs and sultans were both seeking to expand their power and territory using different methods among which religious policies were of importance. The Persian Iraq, the most important site of dispute for both institutions, was, thus, turned into the battlefield for both the Abbasid and the Khwarazmshahid and their political allies. It was perhaps the absence of a ubiquitous central power, itself the direct result of the decay of the Seljuk Empire, that had doubled the greed of both institutions for the inheritance of power. While the Abbasid were seeking to restore their political power, the Khwarazmshahid were trying to dominate Baghdad and to get the Abbasid to acknowledge the political and martial dominance of the Sultans all of which led to the competition between these two powers to attract allies among local governments of Iran, aroused several conflicts in Persian Iraq, and at last ended in the defeat of the Khwarazmshahid. The present article aims at evaluating the role of religion in the relations and conflicts between the Abbasid and Khwarazmshahid from the beginning up to the reign of Sultan Mohammad. In order for this to happen valid historical resources and research findings are exploited and a descriptive –analytic method is applied.