نظريه ذره از فلاسفه يونان تا متكلمان مسلمان

Atomic Theory from Greek Philosophers to Muslim Theologians

نظريه ذره يا جوهر فرد حاصل تحقيقهاي نخستين فيلسوفان طبيعي يونان باستان است؛ از جمله لوكيپوس و دموكريتوس كه آن را پرورانده‌اند. اعتقاد به اجزا بنيادي و خلا در جسم اساس اين نظريه است. اين اجزا بلحاظ تعداد و شكل نامتناهيند و از حركت هميشگي و جسميت برخوردار بوده و نفوذناپذيرند. تجمع و تفرق آنها سبب كون و فساد ميگردد و بازآرايي آنها بر اثر حركت، دگرگوني را بدنبال دارد. ولي ارسطو و پيروان او بدليل تفاوت ديدگاه فلسفيشان با فلاسفه يونان باستان، اين نظريه را رد كرده‌اند. در اين ميان، برخي از متكلمان اسلامي بدنبال علت پيدايش هستي، اين نظريه را پذيرفته‌اند؛ گرچه در آن تغييراتي اعمال كرده‌اند از جمله اينكه ابديت آنها و متناهي دانستن اينگونه اجزا و تاكيد بر آن را رد كرده‌اند. اما برخي مانند نظّام به مخالفت با جز لايتجزا برخاستند. با وجود اين، نظريه ذره با پيشرفت دانش تجربي طي سه سده اخير قوت گرفت و آثار فراواني از جمله پيدايش و پيشرفت شگفت‌انگيز فيزيك كوآنتوم و شيمي نوين را در برداشته است.

The atomic theory or the theory of individual substance is the result of the studies conducted by early Greek natural philosophers such as Leucippus and Democritus. This theory is based on the belief in fundamental particles and existence of void in the body. These atoms are infinite in number and form, enjoy permanent motion and corporeality, and are impenetrable. Their coming together and dispersion results in generation and corruption, and reordering them because of motion results in change and evolution. However, Aristotle and his followers rejected this theory because of their opposition to the views of early Greek philosophers. Some Islamic philosophers have agreed with this theory because of their interest in finding the cause of the emergence of being; however, they have created some changes in it; for example, they have rejected the eternity and finitude of these particles. Of course, some of them, such as Nizam, disagreed with the existence of undividable atoms. Nevertheless, the atomic theory has become stronger with the advancements in natural sciences during the last three centuries and has led to numerous effects such as the great progress in Quantum physics and modern chemistry.