تحويل مفهوم جوهر ارسطويي در فلسفه آلفرد نورث وايتهد

Whitehead on Substance

نوشتار حاضر برآن است تا با توجه به اصول جهانشناسي پويشي وايتهد، تحليلي از نگرش او در باب جوهر بمعناي سنتي يا ارسطويي ارايه نمايد. بنا به اين تحليل، وايتهد ريشه ماده گرايي علمي دوره جديد را به جوهر ارسطويي برميگرداند و بدنبال آن در چارچوب فلسفه خويش، مفهوم هستي بالفعل را جايگزين مفهوم جوهر ميكند. نكته شايان توجه اين است كه اين اقدام او را نبايد مساوي با طرد يكسره جوهر گرفت. بواقع ميتوان گفت وايتهد از يكسو نگاهي سلبي به جوهر دارد؛ به اين معنا كه بلحاظ هستي‌شناسانه آن را با اصول جهانشناسي خويش ناسازگار ميبيند و طرد ميكند. از سوي ديگر، نگاهي ايجابي دارد و جوهر را از حيث عملي و زباني براي اهداف جاري زندگي مفيد و موثر ميداند. بنابرين، اگرچه وايتهد به نقد جدي جوهر ارسطويي پرداخته و حتي مفهوم ديگري را جايگزين آن ساخته است اما آن را بطور كامل كنار نگذاشته است.

This paper intends to provide an analysis of Whitehead’s view of substance in its traditional or Aristotelian sense based on his process cosmological principles. According to this analysis, he sees the roots of modern scientific materialism in Aristotelian substance and, following this, replaces the concept of substance with the concept of actual being within the framework of his own philosophy. The important point is that this does not mean his total rejection of substance. In fact, we can say that, on the one hand, Whitehead has a negative view of substance in the sense that he sees it inconsistent with his own cosmological principles from an ontological point of view and rejects it. On the other hand, he has a positive view of substance and considers it useful for common purposes of life in linguistic and practical respects. Therefore, it is concluded that, although Whitehead has seriously criticized Aristotelian substance and even substituted it with another concept, he has not totally rejected it.