پژوهشي دركيهان‌شناسي زرواني و كيهان‌شناسي اسماعيليه (با تكيه بر آثار ناصرخسرو قبادياني)

A Study of Zurvani and Isma’ilite Cosmology (based on the Works of Nasir Khusraw Qubadiyani)

آفرينش جهان هستي و چگونگي آن، از سوالاتي است كه هميشه ذهن بشر را بخود مشغول داشته و بسياري از مكاتب فكري از گذشته‌هاي دور در پي پاسخ‌دادن به اين پرسشها بوده‌اند و با اين تلاشها به دو نظر كلي دست يافته‌اند: گروهي معتقدند كه جهان هستي بيواسطه از منشا آفرينش بوجود آمده و گروهي ديگر اين آفرينش را با واسطه ميدانند. در ايران، زروانيسم (مكتب زرواني) و اسماعيليه، دو مكتب ايراني مربوط به دو دوره متفاوت- يكي مربوط به هزاران سال قبل از اسلام و ديگري مربوط به دوره‌ اسلامي- هستند كه در اينباره به بحث پرداخته‌اند. با توجه به تاثير فراوان آموزه‌هاي اسماعيلي بر فلسفه و تصوف اسلامي، در اين نوشتار، پس از آنكه در مقدمه دو عقيده كلي درباره آفرينش جهان‌ هستي مطرح شد، به كيهان‌شناسي‌ زرواني و كيهان‌شناسي اسماعيليه‌ ـ‌‌ با استناد به آثار ناصرخسرو قبادياني از بزرگان اسماعيليه‌‌ـ پرداخته و اعتقاد زروانيها و اسماعيليان درباره آفرينش و اهداف آن واكاوي ميشود. سپس سعي بر آن است نشان داده شود كه كيهان‌شناسي اسماعيليه متاثر از كيهانشناسي زرواني است.

The creation of the world and its quality has always promoted some questions in the human mind, and many schools of philosophy have tried to respond to them since long ago. In this way, they have provided two general views: one group believes that the world of being has been created directly by the Origin of creation, and another group believes that it has been done indirectly. Two Iranian schools, Zurvanism and Isma’iliyyah, which belong to two different periods, one to some thousand years before Islam and the other to the Islamic period, have discussed this problem. Given the immense influence of Islma’ilite influence on Islamic philosophy and Sufism, after presenting two general ideas about the creation of the world in the Introduction, the writer has discussed the zurvani and Isma’ilite cosmology by reference to the works of Nasir Khusraw Qubadiyani, one of the great figures of the Isma’ilite school. Here, he has examined the ideas of the zurvanite and Isma’ilite concerning creation and its purposes. Then he has tried to demonstrate that the Isma’ilite cosmology has been influenced by zurvani cosmology.