كاربرد تحليل عاملي در تعيين وزن گويه‌ها در مقايسه با روش وزن‏دهي با مقادير ثابت در اندازه‏گيري‏هاي رواني ـ تربيتي

Application of Factor Analysis in Weighting the Items in Comparison to Predetermined Constant Weights in Psychological and Educational Measurements

زمينه: از نظر كرلينجر (1986) تحليل عاملي يك روش آماري در جهت اصل ايجاز علمي است. اين تكنيك مي‌تواند به كاهش چندگانگي، تلخيص روابط بين متغيرها، ايجاز و سادگي هرچه بيشتر بينجامد، وابستگي بين متغيرها را تعيين كرده و تفسير علمي را تسريع نمايد. هدف: هدف مقاله حاضر، كاربرد تحليل عاملي براي وزن‌دهي به گويه هاي موجود در مقياس‏هاي روان شناختي و تربيتي است. يعني كشف مناسب‌ترين سوال ها با بيشترين وزن و اهميت براي قضاوت در مورد افراد گروه نمونه با استفاده از تحليل عاملي است. روش: در پژوهش توصيفي حاضر، از داده هاي مربوط به خرده آزمون علايم روان شناختي و فيزيولوژيكي مقياس ميزان، منابع و علايم استرس معلمان كه بر روي 430 نفر از دبيران (105 نفر در رشته تربيت بدني و 298 نفر در رشته‌هاي غير تربيت بدني) آموزش و پرورش استان آذربايجان غربي اجرا شده بود، استفاده گرديد. در پژوهش حاضر با استفاده از تحليل عاملي وزن 15 گويه‌ مربوط به اين خرده مقياس تعيين شد. در مرحله بعد، وزن هر گويه بر اساس وزن همان گويه در عامل مورد نظر به جاي استفاده از وزن ثابت معادل يك براي ايجاد نمره نهايي آزمودني‌ها، مورد استفاده قرار گرفته است. يافته‏ها: نتايج پژوهش نشان داد كه بين دو روش با استفاده از آزمون فريدمن در رتبه بندي گويه ها تفاوت معني داري به لحاظ آماري وجود دارد. بحث و نتيجه‏گيري: با توجه به نتايج مي‌توان گفت كه كارايي روش تحليل عاملي نسبت به روش وزندهي با مقادير ثابت براي همه گويه ها و وزن دهي در رتبه بندي شاخص‌ها در سطح بهينه اي قرار دارد.

According to Kerlinger (1986), factor analysis is a statistical method serving “scientific parsimony principle”. This technique can be used to reduce multiplicity between variables, purify the relationships among variables, and maximize simplification. In fact, this technique determines the dependency among measures and variables and facilitates scientific interpretation. The purpose of the present study is to introduce the application of factor analysis for assigning weight to the variables, exploring the simplest and the most feasible indices with highest weight and significance of evaluation of the sample group, and determining the factor loading for each of the scale items on every one of the explored factors. In the present descriptive study, the data related to the psychological and physiological symptoms of stress among 430 high school teachers of West Azerbaijan Province (105 teachers of physical education and 298 teachers of other fields) were utilized. In the analysis of the data using method of factor analysis, weight was assigned to items and in the next stage, the weight of each item based on the weight of that indicator in the related factor would be used instead of constant weight equal one, in order to come up with final scores of subjects. Results show that there is a significant difference between the two methods in determining the weight of the items by Friedman. Referring to the results, it could be concluded that efficacy of factor analysis in comparing with other ranking methods of indicators was in optimum level.