شناسايي و ارزيابي تنوع ژنتيكي توده هاي بومي گندم دوروم استان اردبيل

Identification and evaluation of genetic diversity in durum wheat landraces from Ardabil province

ايران يكي از مراكز تنوع و خاستگاه هاي اوليه گندم بوده و منابع ژنتيكي غني براي اين محصول دارد، ولي اين منابع در معرض فرسايش ژنتيكي قرار گرفته و نياز مبرم به محافظت دارند. به همين منظور 39 نمونه از بين توده هاي بومي گندم دوروم در سال 1385 از شهرهاي مختلف استان اردبيل جمع آوري شد و در آزمايشي در قالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي با سه رقم شاهد مورد بررسي قرار گرفتند. در اين آزمايش تعداد 30 صفت زراعي، فنولوژيك، مورفولوژيك و كيفي مورد اندازه گيري قرار گرفت. بر اساس روش رده بندي Dorofeev در بين توده ها، 11 واريته مجزا شناسايي شد كه عبارت بودند از: melanopus، africanum، albiprovinciale، Riechenbachi، Leucurum، Hordeiforme، Murcience، Melaleucum، Albobscurum، Boefi و يك واريته ناشناس. بر اساس نتايج تجزيه واريانس، نمونه ها در صفات عملكرد، شاخص برداشت، وزن صد دانه، ارتفاع گياه، تعداد دانه در سنبلچه، روزها تا ظهور سنبله، ارتفاع رسوب SDS، طول ريشك، طول پدانكل و طول برگ پرچم اختلاف معني داري داشتند. تجزيه واريانس يك طرفه چند متغيره بين 11 واريته شناسايي شده انجام گرديده و مشخص گرديد كه اين واريته ها از لحاظ جميع صفات زراعي با هم اختلاف دارند. تابع تشخيص با توانايي خوب توانست اين گروه هاي واريته اي را از هم جدا كند در حاليكه تجزيه كلاستر قادر به انجام اين كار نشد.

Iran is one of the world’s centers of diversity for wheat and this country has rich genetic resources for durum wheat, but these genetic resources are under sever genetic erosion and an urgent need is necessary for collecting and protecting them. Therefore 39 landraces of durum wheat were collected from different regions of Ardabil province in 2006 and an experiment was carried out using RCB design with 3 check cultivars. Thirty agronomic, phenologic, morphologic and quality characters were measured. According to the Dorofeev’s classification keys, the landraces were classified in following 11 varieties: melanopus, africanum, albiprovinciale, riechenbachii, leucurum, hordeiform, murcience, melaleucum, albobscurum, boefi and one unknown variety. The results of ANOVA indicated that there were significant differences among landraces in yield, harvest index, 100 kernel weight, plant height, number of seeds per spiklet, days to heading, SDS sedimentation value, awn length, peduncle length and flag leaf length. A MANOVA was performed among 11 varieties and results showed that varieties significantly differ in agronomic traits. Discriminant analysis properly classified varieties into distinct groups however cluster analysis could not do this.