تعيين تيپ رشد پاييزي ارقام و اكوتيپ‌هاي ايراني يونجه در شرايط اقليمي آذربايجان

Determination of fall growth pattern of Iranian alfalfa cultivars in Azarbaijan climate condition

تيپ رشد پاييزي يا زمستاني يونجه يكي از خصوصيات مهم در اصلاح و سازگاري اين گياه به مناطق مختلف مي‌باشد. اين آزمايش به منظور بررسي الگوي رشد 140 اكوتيپ و رقم يونجه و گروه‌بندي آنها براي استفاده در برنامه‌هاي اصلاحي مختلف صورت پذيرفت. آزمايش طي سالهاي 1381 لغايت 1384 در مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان آذربايجان شرقي انجام يافت. در بين ارقام مورد كشت، ارقام شاهد بين المللي و ارقام خارجي موجود در كشور شامل سي ريور، سكويل و ديابلورده نيز منظور شد. جهت ثبت صفت خواب پاييزي كليه ارقام در دهم لغايت پانزدهم مهرماه از ارتفاع 5 سانتيمتري برداشت شد. و بعد از 20 ، 25 و 30 روز پس از برداشت، ارتفاع بوته‌ها اندازه‌گيري گرديد. ياداشت‌برداري‌ها از سال دوم و به مدت سه سال انجام يافت. انجام تجزيه خوشه‌اي براي ميزان باز رشد در اوايل پاييز، ارقام و اكوتيپهاي آزمايش را در 5 گروه جاي داد. يونجه يزدي، بغدادي، نيك‌شهري و كمانرو داراي بيشترين ميزان باز رشد و يا به عبارت ديگر كمترين خواب پاييزي و زمستاني بوده‌اند. ميانگين باز رشد در اين گروه 24/15 سانتيمتر بود و چهار عضو اين گروه به دليل تفاوت بسيار زياد در ميزان بازرشد، خود را از 136 ژنوتيپ ديگر جدا نمودند و آنها را تقريباً مي‌توان يونجه‌هاي بدون خواب پاييزي يا زمستاني در اين آزمايش معرفي كرد. گروه سوم با 18 عضو داراي كمترين ميانگين بازرشد در آزمايش بود. ميانگين بازرشد در اين گروه 75/7 سانتيمتر بود. رقم قارقالوق از منطقه ماكو و تازه‌كند مياندوآب اعضاي شاخص اين گروه بودند. ارقام خارجي MED- HARDY ،EVVER از ايتاليا، JEWEL ، نواسارايانكا از يوگسلاوي،HARDE و DIANE از فرانسه در اين گروه قرار گرفتند. اعضاي اين گروه را مي‌توان با بيشترين خواب پاييزي يا زمستاني در آزمايش معرفي كرد. نتايج حاصل از اين آزمايش در برنامه‌هاي اصلاحي آتي مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

Fall dormancy in alfalfa (Medicago sativa L.) is very important trait in adaptation and breeding programs. Between 2002 and 2005 crop season an experiment was carried out in East Azarbaijan Agricultural and Natural Resources Research Center, Tabriz, Iran to determine of 140 alfalfa cultivar and ecotypes fall dormancy pattern in Azarbaijan climate condition and using it for breeding programs. International check cultivars such as C- RIVER, SEQUEL and DIABOLORDE and other foreign cultivars were included in experiment. Plant height, a measure of fall dormancy, was measured in October 20, 25 and 30 days after harvesting in September in 2003 to 2005. Clustering for regrowth rate in fall, determined five clusters. Yazdi, Baghdadi, Nikshahri and Kamanrou ecotypes had the most height of regrowth; therefore they had the less fall dormancy in the experiment. The mean of plant height of regrowth in this cluster was 15.24 cm and they separated from other cultivars. The minimum height of regrowth and maximum fall dormancy belonged to cluster 3 with 18 members. The mean of plant height of regrowth in this cluster was 7.75 cm. Ghargolog ecotype from Makou region and TazeKand-Meandoab were the important members of this cluster. MED- Hardy, Evver, HARDE and JEWEL were included in this cluster. The cultivars were belonged to this group had the less fall regrowth or most fall dormant.