برآورد پارامترهاي ژنتيكي برخي از صفات مهم زراعي گندم دوروم

Estimation of genetic parameters of some important agronomic traits in durum (Triticum turgidum Var. durum) wheat

به منظور برآورد هتروزيس، قابليت هاي تركيب پذيري، اثرات پايه مادري، وراثت پذيري و اثرات ژن مربوط به عملكرد و اجزا عملكرد در شرايط مزرعه، تلاقي هاي حاصل از داي آلل كامل 7 ژنوتيپ گندم دوروم در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با 2 تكرار مورد ارزيابي قرار گرفتند. آزمايش در شرايط كشت معمول گندم انجام گرفت. فاصله بين رديف ها و بوته ها در هر رديف به ترتيب برابر 25 و 4 سانتيمتر و طول هر رديف دو متر بود كه پس از حذف اثر حاشيه اي از يك و نيم متر آن ياداشت برداري گرديد. نتايج تجزيه واريانس حاكي از وجود تفاوت هاي معني دار بين ژنوتيپ ها براي كليه صفات مورد بررسي بود. ميانگين مربعات والدها در برابر تلاقي ها در همه صفات به جز طول سنبله و عملكرد دانه در بوته معني دار شد، كه اين مبين وجود هتروزيس در اين صفات است. نتايج تجزيه داي آلل مبين وجود اختلاف معني دار بين ژنوتيپ ها از نظر قابليت تركيب پذيري عمومي براي تمام صفات و بين تلاقي ها از نظر قابليت تركيب پذيري خصوصي براي تمام صفات به جز طول سنبله بود. معني دار بودن نسبت GCA به SCA در صفات وزن دانه در سنبله و طول سنبله نشان دهنده سهم بيشتر اثرات افزايشي ژن ها دربروز آن صفات است. ميانگين مربعات تلاقي هاي معكوس نيز براي تمام صفات به جز طول سنبله معني دار بود. برآورد اثر GCA والد ها نشان داد كه رقم ديپر-6 داراي بيشترين اثرات GCA مثبت و معني دار در عملكرد دانه در بوته، وزن دانه در سنبله، سطح برگ پرچم و تعداد دانه در سنبله بود. ميزان وراثت پذيري عمومي از 29/0 (سطح برگ پرچم) تا 93/0 (تعداد دانه در سنبله و وزن دانه در سنبله) و قابليت توارث خصوصي از 10/0 (سطح برگ پرچم) تا 53/0 (تعداد دانه در سنبله) برآورد گرديد.

The study was conducted to estimate of heterosis, combining ability, heritability, maternal effects and gene effects of grain yield and yield components in durum wheat in field condition. A complete diallel cross of seven durum wheat genotypes were evaluated in a randomized complete block design with two replications. The experiment performed at normal condition for wheat. Distance between rows and plants in each row were 25 and 4 cm and length of row was 2 meter. The analysis of variance revealed significant differences among genotypes for all traits and significant heterosis was observed for all traits except spike length and grain yield per plant. General combining ability variance was highly significant for all the characters and specific combining ability variance was highly significant for all the characters except spike length. The mean square ratio of GCA to SCA implied the importance of additive genes effects in expression of grain weight per spike and spike length. Reciprocal mean squares were significant for all traits except spike length. Dipper-6 showed the highest GCA for important traits such as grain yield per plant, grain weight per spike, flag leaf area and grain number per spike. Broad-sense heritability estimates ranged from 0.93 (for grain number per spike and grain weight per spike) to 0.29 (for flag leaf area). Narrow-sense heritability estimates ranged from 0.53 (for grain number per spike) to 0.10 (for flag leaf area).