وراثت پذيري و پيشرفت ژنتيكي صفات كمي در گياه نخود (Cicer arietinum L.)

Heritability and genetic advance quantitative characters in chickpea (Cicer arietinum L.)

عملكرد محصول نخود در واحد سطح در كشور، كمتر از نصف ميانگين عملكرد جهاني آن است. با مطالعه ژنتيكي روي عملكرد و اجزاي عملكرد و انتخاب روش اصلاحي مناسب مي توان توان ژنتيكي در گياه نخود از نسل هاي BC1P2، BC1P1، F2،F1 ، P2،P1 حاصل از تلاقي دو كولتيوار نخود از جمله ICCV2 (تيپ كابلي) و JG62 (تيپ دسي) و همچنين از نسل هاي F2، F1،P1 ، P2 حاصل از تلاقي رقم بيونيج (تيپ كابلي) و لاين ICCV296029 (تيپ دسي) استفاده گرديد. اين آزمايش ها در سال هاي زراعي 78-1377، 79-1378، 83-1382 در مركز بين المللي ايكريسات درهندوستان و در ايستگاه تحقيقات سرارود در كرمانشاه اجرا گرديد. توارث پذيري خصوصي زياد به همراه پيشرفت ژنتيكي زياد براي وزن صد دانه، وزن برگ و وزن مخصوص برگ در اين تحقيق نشان داد كه اثر افرايشي ژن ها در كنترل اين صفات ايفاي نقش مي نمايند كه كاربرد روش هاي اصلاحي كه گزينش آن در نسل هاي اوليه صورت مي گيرد، مي تواند موجب اصلاح اين صفات گردد. پيشرفت ژنتيكي كم براي صفات تعداد روز تا ظهور اولين گل، تعداد روز تا ظهور اولين غلاف، ارتفاع بوته، عرض بوته، تعداد دانه در غلاف، تعداد شاخه هاي اوليه، تعداد شاخه هاي ثانوي و تعداد روز تا رسيدن حاكي از اين است كه احتمالا تنوع ژنوتيپي اين صفات بر اساس اثر غير افزايشي ژن ها مي باشد. لذا براي اصلاح اين صفات نياز است تا حصول هموزيگوسيتي بالا، گزينش ژنوتيپ ها به تاخير افتد. نتايج اين تحقيق نشان داد كه صفات تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته و عملكرد دانه داراي پيشرفت ژنتيكي متوسط بودند كه اهميت هر دو اثرهاي افزايشي و غير افزايشي ژن در كنترل در بوته حكايت دارد.

Chickpea production in Iran is less than half of world average yield. Genetic studies on yield and yield component may provide to select an effective breeding method for enhancing seed yield productivity. The current study was undertaken to estimate genetic parameters of yield and yield component of P1, P2, F1, F2, BC1P1, BC1P2 from a cross between chickpea varieties kabuli type ICCV2 and desi type JG62 and also P1, P2, F1, F2 a cross between Bivanij (kabuli type) and ICCV96029 ( desi type) in ICRISAT and Sararood station during 1998-1999, 1999-2000 and 2003-2004. High heritability along with high genetic advance for 100-seed weight, leaf weight and specific leaf weight indicated the substantial contribution of additive genetic advance for the expression of these characters. Genotypic variation for number of days to first flower, number of days to first pod, number of secondary and primary branches per plant, plant width, plant height, number of seeds per pod and number of days to maturity was probably due to nonadditive gene effects. Both additive and nonadditive gene effects had important role for the expression of number of pods per plant, number of seeds per plant and seed yield per plant.