تنوع كاريوتيپي در برخي از ارقام كلزا (Brassica napus) با استفاده از روش‌هاي آماري چند متغيره

Karyotypic variation in some rapeseed (Brassica napus) cultivars using multivariate analysis

سلول‌هاي متافازي مناسب ده رقم كلزا (Brassica napus) با استفاده از روش اسكواش، پيش تيمار 8- هيدروكسي كينولين 002/0 مولار و استوكارمن 2 درصد (w/v) مورد بررسي كاريوتيپي قرار گرفتند. ويژگي‌هاي كروموزومي شامل طول بازوي كوتاه (S)، طول بازوي بلند (L)، حجم و طول كل كروموزوم (TL, TCV)، نسبت بازوها (AR)، نسبت طول بازوي كوتاه به بازوي بلند (r-value) و درصد شكل كروموزوم (F درصد) اندازه‌گيري شدند. بررسي كاريوتيپي نشان داد كه سطح پلوييدي در همه ارقام تتراپلوييد (38 =x 4 = n 2) مي‌باشد. نتايج تجزيه واريانس در قالب طرح كاملا‏ً تصادفي نشان داد كه بين ارقام از نظر 4 ويژگي اول كروموزومي تفاوت بسيار معني‌داري در سطح احتمال 1/0 درصد وجود دارد. چهار نوع كروموزوم st،sm ،m و M تشخيص داده شد و از نظر فرمول كاريوتيپي، ارقام در 8 كلاس مختلف قرار گرفتند. سنجش تقارن كاريوتيپي با استفاده از شاخص‌هاي اختلاف طول نسبي كروموزوم‌ها، شاخص پراكندگي، درصد شكل كلي كاريوتيپ، شاخص تقارن، ضريب تغييرات، دسته‌بندي استبينز و رومرو- زاركو انجام گرديد. بررسي ضرايب همبستگي مشخص نمود كه طول بازوي كوتاه با درصد شكل كروموزوم و‌ حجم كروموزوم با نسبت بازوها، به ترتيب داراي بيشترين و كمترين مقدار همبستگي بود. در تجزيه خوشه‌اي با استفاده از روش متوسط گروه‌ها و معيار فاصله اقليدسي، 6 گروه تشكيل شد. نتايج تجزيه به مولفه‌هاي اصلي نشان داد كه سه مولفه‌ اول، 1/96 درصد از كل تغييرات داده‌ها را توجيه مي‌‌كند. دسته‌‌بندي بر اساس دو مولفه اول نيز ارقام كلزا را در 6 گروه قرار داد.

Karyologic studies were carried out on suitable metaphase cells of ten cultivars of Rapeseed (Brassica napus), using squash technique, 0.002 M 8-hydroxichinoline and 2% (w/v) aceto-carmin staining method. The chromosomal parameters measured were, short arm, long arm, chromosome volume, arm ratio, r-value, relative length and chromosome form percentage. Karyotype analysis showed that all cultivars were tetraploid (2n = 4x = 38). The resultant data were analyzed based on completely randomized design (CRD) with 5 replicates of cells. ANOVA indicated marked between-cultivars differences for most traits evaluated. On the basis of karyotypic formula, the cultivars had 4 types of chromosomes (M, m, sm, st), categorizing in 8 different classes. Assessment of karyotype symmetry was carried out, using various parameters e.g. DRL, DI, TF%, S%, CV%, Stebbins and Romero-Zarco categories. The result of correlation coefficient showed that the short arm had the most correlation with form percentage, and chromosome volume had the least correlation with arm ratio. In cluster analysis based on UPGMA method, the distance was determined by eucldean distance method: dendrogram demonstrated 6 groups. The result of the principal components analysis showed that the first three components coverd 96.1% of the data variation. According to the first two PCs, the cultivars were categorized into 6 groups.