بررسي تاثير شيب و لايه‌بندي واحدهاي سنگ‌شناسي كنگلومرايي و ماسه‌سنگي بر پوشش‌گياهي مناطق خشك (مطالعه موردي: شهرستان لامرد، استان فارس)

Impact of slope and rock layers of conglomerate and sandstone lithology on vegetation cover in arid lands (Case study: Lamerd, Fars province)

چكيده سازند زمين‌شناسي بختياري، سنگ بستر بخش وسيعي از مراتع جنوب استان فارس را تشكيل مي‌دهد. دراين تحقيق اراضي توده سنگي كنگلومرايي و ماسه‌سنگي اين سازند تفكيك شدند. سپس ويژگي‌هاي لازم در دو بخش ميداني و آزمايشگاهي براي مقايسه برخي از عوامل موثر بر درصد تاج پوشش گياهي اندازه گيري شد. با توجه به تغييرات به وجود آمده در اثر فرسايش و زاويه لايه‌بندي سازند، شيب‌هاي كمتر از 100 درصد (عمود بر جهت امتداد لايه‌هاي سنگي) و شيب‌هاي بيش از 100 درصد (در سطح لايه‌هاي سنگي) براي نمونه برداري انتخاب شد. در هر منطقه در امتداد ترانسكت‌هاي 5 متري به طور جداگانه بر روي هركدام از واحدهاي سنگ‌شناسي‌ فوق، مطالعات ميداني شامل اندازه‌گيري تعداد درزه در سه بعد عرض، عمق و طول در سه مقياس كوچك، متوسط و بزرگ و درصد تاج‌پوشش‌گياهي (در امتداد شيب) صورت گرفت. همچنين پس از نمونه‌گيري از خاك درزه‌ها در منطقه، خصوصيات خاك شناسي نيز در آزمايشگاه تعيين شد. نتايج حاصل از مقايسه خصوصيات خاك در سطح احتمال 05/0 نشان داد كه از نظر درصد رطوبت خاك بين عمق‌هاي 10-0، 30-10 و 50-30 سانتيمتر بر روي هر دو نوع سنگ مورد مطالعه اختلاف معني‌دار وجود دارد، به طوري كه با افزايش عمق درصد رطوبت خاك افزايش مي‌يابد. اما ازلحاظ ساير خصوصيات خاك مورد مطالعه بين آن ها اختلاف معني‌داري ديده نمي‌شود. همچنين بر روي هر كدام از اين واحدها اختلاف‌هاي معني‌داري در سطح احتمال 05/0 بين خصوصيات درزه ها و درصد تاج‌پوشش‌گياهي ديده شد. اين تفاوت در ميان سنگ‌هاي كنگلومرايي و ماسه‌سنگي و در بين دو شيب وجود داشت. همچنين بين درصد ‌تاج‌پوشش‌گياهي و تعداد درزه داراي عرض بزرگ و متوسط، عمق بزرگ و متوسط رابطه مستقيم و معني‌داري در سطح 1% بر روي هر دو نوع سنگ‌شناسي مورد مطالعه وجود دارد. در پايان مي‌توان نتيجه گرفت كه تفاوت در خصوصيات درزه‌ها در بين دو واحد سنگ‌شناسي، مهم ترين عامل تعيين كننده درصد تاج‌پوشش‌گياهي است. در ضمن تغييرات در خصوصيات درزه‌ها، افزون بر وابسته بودن به جنس سنگ به چگونگي لايه‌بندي و شيب سازند نيز وابسته است.

Abstract Lithology of large part of Lamerd rangelands in south of Fars province is Bakhtiari geology formation. Sandstone and conglomerate rocky slopes in this geology formation were analyzed in this study area. Then, several factors affecting on plant canopy were evaluated in both field and laboratory studies. In regard to the changes resulting from water erosion and slope, areas with the slopes of less than 100% (perpendicular to the layers along rocky) and slopes of more than 100% (on rock layers) were selected for taking samples. In each site, 35 transects with a length 5 m were randomly laid out throughout the study area in north aspect and along those transects, percentage of vegetation cover and numbers of large crack wide, medium crack wide, small crack wide, large crack depth, medium crack depth, small crack depth, large crack length, medium crack length, small crack length were measured. In addition, laboratory tests were conducted to measure soil characteristics and moisture content of the soil inside the cracks. Analysis of soil properties showed that the moisture content was significantly differed (p < 0.05) among the three depths of 0-10, 10-30 and 30-50 cm in both sandstone and conglomerate rocky. But, the differences between other soil properties were insignificant statistically. Results indicate that there are significantly differences between crack properties in vegetation cover in the conglomerate and sandstone rocks and between two slope classes in each rock. Moreover, vegetation cover has positively significant relationships with increase of crevice wide and depth in each lithologic unit. It was concluded that the differences of crevice properties could be prominent role in vegetation cover changes in the crevice characteristics could be related to rocky type and stratigraphy in different slopes.