بررسي مولفه هاي رويشي گونه Artemisia sieberi در ارتباط با متغيرهاي بارندگي و خصوصيات فيزيكي- شيميايي خاك در مراتع استپي يزد

Soil and rainfall factors influencing Artemisia sieberi species growing in the steppe rangelands, Yazd province

چكيده جهت مديريت و بهره برداري صحيح از مراتع، نياز به شناسايي خصوصيات گونه هاي اصلي تشكيل دهنده و تعيين عوامل محيطي موثر بر پراكنش آن ها است. به منظور شناخت اثر عوامل محيطي بر استقرار و رشد كمي و كيفي گونه درمنه دشتي (Artemisia sieberi) در استان يزد، پس از بازديد ميداني، 14 رويشگاه از اين گونه در نقاط مختلف استان انتخاب و مورد پايش سالانه قرار گرفت. براي اندازه گيري درصد تاج پوشش و ميزان توليد در هر رويشگاه از روش پلات گذاري در امتداد ترانسكت استفاده شد. همچنين در ابتداي هر ترانسكت پروفيل حفر شد كه با توجه به مرز تفكيك افق ها در منطقه و عمق ريشه دواني، از عمق 40-0 سانتي متري نمونه خاك برداشت شد. با مخلوط نمودن نمونه ها با هم، مولفه هاي درصد رس، سيلت و ماسه، درصد رطوبت اشباع، ماده آلي، آهك، گچ، اسيديته، هدايت الكتريكي، سديم، پتاسيم، كلسيم و منيزيم نمونه هاي تركيبي اندازه گيري شد. داده هاي بارندگي هر رويشگاه از نزديك ترين ايستگاه هواشناسي تهيه شد. رابطه بين خصوصيات رويشي درمنه دشتي و متغيرهاي محيطي با استفاده از روش تجزيه كاهشي (RDA) بررسي شد. بر اساس نتايج اين تجزيه، متغيرهاي ميانگين بارش سالانه، ماده آلي، درصد شن و ميزان شوري ضمن همبستگي بالا با محور اول رسته بندي، مهم ترين متغيرهاي محيطي تاثيرگذار بر خصوصيات رشد گونه درمنه را تشكيل مي دهند (8/0r = ، 63/0r = ، 74/0-r = و 38/0-r = ). متغيرهاي آهك و درصد اشباع بيشترين همبستگي معني دار را با محور دوم رسته بندي نشان مي دهد (65/0r = و 43/0-r = ) و نسبت به متغيرهاي همبسته با محور اول در درجه دوم اهميت قرار دارند. گراديان هاي محيطي همبسته با دو محور اول رسته بندي در مجموع قادر به برآورد 83% از تغييرات پارامترهاي رويشي درمنه، در مجموع رويشگاه هاي مورد مطالعه بودند.

Abstract Range management concerns the important knowledge on indicator plant species, in particular, their ecological behavior in relation to the main environmental variable. This study aimed to assess the effect of important environmental variables such as rainfall and soil characteristics on Artemisia sieberi species in the steppe region of Yazd. For this purpose, 14 various habitats of this plant species were selected and their canopy cover and forage yields were measured using plot-transect method in each year. For each sampled habitat, one composite sample was collected from profiles of 0-40 cm depth. Measured soil properties were included: gravel, texture, organic matter, calcium carbonate (TNV), gypsum, pH, EC, soluble ions (Na+, Mg2+ and Ca2+) and SAR. Rainfall data was collected from nearby climatological stations. The relationships between A. sieberi and environmental variables were determined using of Redundancy Analysis (RDA) method. Application of RDA indicated that on the first canonical axis, mean annual rainfall, organic carbon, percentage sand content and EC have the highest intra-set correlation (r = 0.8, r = 0.63, r = -0.74 and r = -0.38), thus were as the strongest effective environmental variables for Artemisia sieberi growing parameters. Calcium carbonate (TNV) and saturation percentage (SP) showed significant correlation with CCA axis 2 (r = 0.65 and r = -0.43) and had lower effect on this species. These mentioned environmental gradients accounted for 83% of the species–environment relationship among the study sites.