بررسي تناسب فرهنگي و گفتماني از طريق مقايسه گفتمان فرهنگي در فيلم‌هاي عامه‌پسند و نخبه‌گرا 1

Studying the Cultural and Conversational Appropriateness through Comparing Cultural Discourse in Popular and Elitist Movies

مقاله تحقيقي حاضر با هدف بررسي تناسب فرهنگي و گفتماني از طريق مقايسه گفتمان فرهنگي در فيلم‌هاي عامه‌پسند و نخبه‌گرا انجام يافته است. مقاله در چارچوب روش‌هاي كيفي تحليل محتوا قرار دارد كه از مفاهيم و شاخص‌هاي مرسوم در مطالعات گفتماني و جامعه شناختي بهره مي‌جويد. در نمونه‌گيري پژوهش از شيوه هدفمند استفاده شده است كه اصلي‎ترين شيوه نمونه‌گيري در روش تحليل گفتماني به حساب مي‌آيد و پنج فيلم از ميان فيلم‌هاي نخبه‌گرا (زماني براي مستي اسب‌ها، بچه‌هاي آسمان، گيلانه، آفسايد، زير نور ماه) و پنج فيلم از ميان فيلم‌هاي عامه‌پسند (مرد عوضي، شوكران، كلاه قرمزي و سروناز، خواهران غريب، مارمولك) انتخاب شده و با هم مقايسه مي‌شوند. فيلم عامه‌پسند و فيلم نخبه‌گرا را مي‌توان با توجه به بررسي و ارزيابي بافت مخاطبين و خريداران فيلم مختلف تعيين نمود. فيلم‌هاي عامه‌پسند آثاري مي‌باشند كه بوسيله "عموم مردم" و مخصوصاً گروه‌هاي متوسط و پاييني آن مورد استفاده قرار مي‌گيرند و قاعدتاً بايد پرفروش نيز باشند‌ و الا عامه‌پسند محسوب نخواهد شد. از اين رو شاخص فروش به مثابه مناسب‌ترين شاخص براي فيلم‌هاي عامه‌پسند و مورد اقبال عموم مردم انتخاب شده است. فيلم‌هاي نخبه‌گرا كه آن را به سليقه بالا و اقشار فرهنگي با سطح تحصيلات بالا مي‌توان ربط دارد تعريف شده. از اين رو فيلم‌هايي كه بالاترين جوايز در جشنواره هاي معتبر جهاني را كسب كرده‌اند به عنوان فيلم نخبه‌گرا انتخاب مي‌كنيم. جوايز مذكور شاخص ارزش بالاي هنري است كه اصلي‌ترين مشخصه يك فيلم نخبه‌گرا محسوب مي‌گردد. مقاله چنين نتيجه مي‌گيرد كه در رابطه با نقش‌هاي داستاني در فيلم‌هاي عامه‌پسند و نخبه‌گرا بر خلاف فضاهاي داستاني به تصوير كشيده كه تفاوتي آشكار و بنيادين بين فيلم‌هاي نخبه و عامه‌پسند نمونه تحقيق وجود داشت، ولي در مورد نقش‌هاي داستاني با توجه به اينكه محدوده زماني تحقيق سال (1385-1375) مي‌باشد و يك تغيير نگرش بر سينماي ايران قابل مشاهده بود؛ يعني رفته رفته سينماي كشور از تعلق يك ساختار بسته وارد يك ساختار باز مي‌شود و در نتيجه يك گفتمان فرهنگي نسبي‌گرايانه در فيلم‌هاي عامه‌پسند و نخبه‌گرا قابل مشاهده بود.

The present research paper aims to study the cultural and conversational appropriateness through comparing cultural conversations in popular and elitist movies. This paper is within qualitative methods of content analysis which employs conventional concepts and indices in conversational and sociological studies. The purposeful sampling is used as the research’s sampling method which is the main sampling method in conversation analysis. In doing so, five elitist movies (a Time for Drunken Horses, Children of Heaven, Gilane, Offside, and Under the Moonlight) and five popular movies (Marde Avazi, Hemlock, Kolah Ghermezi and Sarvenaz, Khaharan-e Gharib, and Marmoolak) were selected and compared. Popular and elitist movies could be distinguished by studying and evaluating audiences and customers of different movies. Popular ones are those which are received by “the general public” and especially medium and lower classes. Also, they should be blockbuster movies otherwise they could not be ranked as “popular”. Therefore, the sales index is selected as the most suitable index for popular and publicly-received movies. Elitist movies are associated with high tastes and cultural classes with higher education levels. Thus, movies winning several awards in international film festivals are selected as elitist movies. These awards indicate the high artistic value of a movie which is the most important trait of an elitist movie. It is concluded that in regards to story roles in popular and elitist movies, unlike the depicted story environments, there is an obvious difference between elitist and popular movies of the research’s sample. However, considering the studied time period (1996-2006), in regards to story roles, a change of attitude is observable in Iranian film industry; that is, the country’s movies have gradually shifted from a closed structure to an open structure. Therefore, a relativist cultural discourse could be seen in popular and elitist movies.