طراحي آموزشي و محيط‏هاي يادگيري با رويكرد تلفيقي: نقدي بر مدل‏هاي پيشين و ارايه مدلي نوين در اين زمينه

A Blended Approach to Instructional Design and Learning Environment: Critique of Previous Models and Development of a New Model

مطالعه حاضر با هدف بررسي، تحليل و نقد مدل‏هاي پيشين طراحي‏آموزشي و محيط‏هاي يادگيري و ارايه مدلي نوين در اين زمينه با رويكرد تلفيقي انجام شده است. سوال‏هاي اساسي در اين مطالعه عبارت بودند از: 1) نقاط قوت و ضعف مدل‏هاي رايج جهاني در زمينه طراحي آموزشي و محيط‏هاي يادگيري كدامند؟ 2) مدل مناسب مبتني بر رويكرد تلفيقي در زمينه طراحي آموزشي و محيط‏هاي يادگيري كدام است؟ براي پاسخگويي به سوال‏هاي مذكور از روش تحقيق توصيفي- تحليلي مبتني بر روش جورج بردي استفاده گرديد. ابتدا با استفاده از منابع مختلف فارسي و انگليسي كتابخانه‏اي، منابع انگليسي موجود در شبكه وب، مكاتبه با طراحان برخي از مدل‏هاي رايج جهاني طراحي آموزشي و محيط‏هاي يادگيري و همچنين مراجعه به وب سايت‏هاي مربوطه، اطلاعات اوليه براي استخراج نقاط قوت و ضعف مدل‏هاي پيشين طراحي آموزشي و محيط‏هاي يادگيري استخراج و جمع‏آوري گرديد. سپس براساس دو معيار كليدي عناصر اساسي مورد نياز در يك برنامه جامع طراحي آموزشي و نوع رويكرد به موضوع طراحي آموزشي، مدل‏هاي انتخابي مورد تحليل، مقايسه و نقد قرار گرفته و در نهايت مدل نويني ارايه گرديد. جامعه آماري در اين تحقيق شامل كليه مدل‏هاي طراحي آموزشي و محيط‏هاي يادگيري است كه بيش از چهل مدل مي‏باشد. نمونه آماري مطالعه شامل هشت مدل طراحي آموزشي و محيط‏هاي يادگيري است كه با روش نمونه گيري هدفمند از ميان جامعه آماري انتخاب گرديد. يافته‏هاي اين مطالعه حاكي از آن است كه مدل‏هاي طراحي آموزشي و محيط‏هاي يادگيري دربرگيرنده‏ي كليه عناصر اساسي مورد نياز در يك برنامه جامع طراحي آموزشي و محيط‏هاي يادگيري نيستند و اين عامل باعث شده است تا فرايند طراحي آموزشي به صورت جامع مدنظر قرار نگيرد. همچنين ارايه‏كنندگان مدل‏هاي پيشين طراحي آموزشي و محيط‏هاي يادگيري با رويكرد مستقل به طراحي مدل خويش پرداخته‏اند و اين باعث شده است تا نتوان از كليه ظرفيت‏ها و امكانات در فرايند طراحي آموزشي و محيط‏هاي يادگيري بهره گرفت. نويسنده مقاله حاضر سعي كرده است تا در مدل نوين خود، ضمن بهره‏گيري از رويكرد تلفيقي كه نگاه كاملاً جديد و متفاوتي در طراحي‏آموزشي و محيط‏هاي يادگيري است، عناصر اساسي موردنياز در يك برنامه جامع طراحي آموزشي و محيط‏هاي يادگيري را نيز مدنظر قرار دهد. علاوه بر آن، مباني فلسفي، ويژگي‏ها، اصول و الزامات بكارگيري مدل نوين نيز تبيين شده است.

The purpose of this study is to analyze and criticize previous models of learning environments and instructional design and present a new model in this context. The main questions of the study were: (1) what are the points of strength and weakness of the global popular models of learning environments and instructional design? (2) What is the appropriate model according to the blended approach in learning environments and instructional design? The research method was analytical-descriptive based on George Bereday method. First, the author of the paper collected the needed information from various sources; compared, analyzed and criticized the selected models and finally presented a new model based on blended approach. The statistical population was all learning environment and instructional design models, and the sample included eight of these models that were selected by purposive sampling method. The findings showed that the majority of learning environment and instructional design models were designed according to independent approach, and all key elements of the complete instructional design plan were not included in the models. Finally, an appropriate model based on blended approach and covering all key elements of the complete instructional design plan was presented.