تحليل انتقادي ادلّه اختلاف در علم و عصمت ايمّه شيعه (ع) نگاهي به آرا يحيي محمّد در «مشكله ‌الحديث

A Critical Analysis of Proofs of Disagreementas to Knowledge and Innocence of Shi‘a ImamsA Glance at Yahya Muhammad’s Opinions in His Mushkilat al-Hadith

يحيي محمد در «مشكله‌الحديث» بر اساس دلايلي مانند شيوه اصحاب ايمه متاخّر(ع) در برخورد با مساله امامت، شكل‌گيري فرقه‌هاي گوناگون شيعي، حيرت و اختلاف شيعه در امامت امام بعد در هر دوره، عدم عرضه كتاب كافي به نوّاب اربعه و برداشت عدم اعتقاد به علم و عصمت ايمّه(ع) با توجه به ديدگاه خاص مكتب قم درباره غلو، به انكار علم و عصمت ايمّه(ع) پرداخته است كه البته ادعاي او خالي از اعتبار است؛ زيرا وضعيت سياسي و اجتماعي شيعيان در دوران ايمّه متاخّر(ع) كه به سبب تضييقات ايمّه جور با تقيه شديد ايشان همراه بود، دسترسي اصحاب ايمّه(ع) به ايشان را محدود و مشكل مي‌ساخت و سبب نقل روايات كمتري از ايشان مي‌گرديد؛ چنان‌كه عواملي مانند آماده‌سازي شيعيان براي ورود به عصر غيبت، تعهّد و امانت‌داري راويان شيعه به ضبط صحيح اسناد و از بين رفتن نامه‌ها و مكتوبات ايمّه(ع) نيز نقل مستقيم روايت از ايمه معاصر(ع) را كاهش مي‌داد. عدم عرضه كتاب كافي به نوّاب اربعه نيز به سبب عواملي مانند وجود جوّ ناامني و تقيه، وجود قراين صحت صدور روايات كافي نزد كليني، عدم معاشرت مستقيم كليني با نوّاب اربعه است و نشانه ترديد كليني در علم و عصمت امام(ع) يا بي‌اعتمادي به نايبان آنان نيست؛‌ افزون بر آنكه ذكر فضايل و صفات الهي ايمّه(ع) از سوي بزرگان و مشايخ قم در آثار روايي آنان، نشانه اعتقاد راسخ به علم غيب و عصمت ايمّه(ع) و اثبات خلافت الهي آنان در رواياتي بوده كه به جمع و نقل آن همّت گماشته‌اند.

In His Mushkilat al-Hadith, Yahya Muhammad denies knowledge and innocence of Shiite Imams through presenting such proofs as the way companions of later Shiite Imams dealt with the issue of imama, formation of various Shi‘a sects, perplexity and dispute of Shiites as to imama of the next Imam in every era, not presenting al-Kafi to four vicegerents of the twelfth Imam, and lack of belief in the knowledge and innocence of Imams manifested in the specific perspective of school of Qom as to exaggeration. Yahya’s claim, however, has no sense of validity; for the social-political situation of Shiites in later Imams’ time, caused by political pressure and associated with severe dissimulation, made availability of Imams limited and resulted thereby in less hadith transmission. Such factors as preparing Shiites for entering the occultation era, commitment of Shiites to correct recording of chain of transmissions, and loss of letters and writings of Imams had also reduced direct narration from their contemporary Imams. Not presenting al-Kafi to four vicegerents of the twelfth Imam is also caused by the atmosphere of insecurity and dissimulation, existence of evidence of authenticity of hadiths of al-Kafi in Kulaini’s view, and lack of direct mutual relation between kulaini and four vicegerents; it is not a sign of Kulaini’s doubt as to knowledge and innocence of Imams or his distrust of their vicegerents. On the other hand, enumeration of Imams’ virtues and divine qualities in hadiths they have collected in their books is a sign of deep belief of scholars of school of Qom in the knowledge of Unseen as well as innocence of Imams and their divine vicegerence.