تمايز روش ديالكتيكي سقراط و افلاطون

Distinction between Dialectical Methods of Socrates and Plato

روش ديالكتيكي، ريشه‌هاي مشخصي در انديشه فلسفي يونان پيش‌افلاطوني دارد. اين ريشه‌ها را مي‌توان از هراكليتوس و پارمنيدس تا سوفيست‌ها يافت، و از آن‌جا مي‌توان نخستين كاربرد منظم آن را نزد سقراط مشاهده كرد، هرچند زنون اليايي از جانب ارسطو به غلط به‌عنوان مبدع روش ديالكتيكي معرفي شده است. افلاطون در اين روش ميراث‌دار سقراط محسوب مي‌شود، اما تمايز آشكاري ميان روش ديالكتيكي سقراط و افلاطون مشاهده مي‌شود. تمايزي كه با تكيه بر آموزه مُثل آشكارتر هم مي‌شود. اين تمايز مبتني‌بر تعارض آموزه مُثل با ناداني سقراط است؛ سقراط روش ديالكتيكي را به اين دليل به‌كار مي‌گرفت كه، نشان دهد روش منطقي‌اش او را از اظهار نظر قاطعانه مبتني‌بر دانايي بر حذر مي‌دارد؛ وظيفه او فقط ويرايش است، ويرايشي كه انتهايي بر آن متصور نيست. اما افلاطون با واردساختن آموزه مُثل در اين روش، آن را به‌كلي دگرگون مي‌كند؛ با ورود اين آموزه روشن مي‌شود كه انتهاي روش ديالكتيكي، كشف «مثال» موضوع مورد بحث است. در اين مقاله مي‌خواهيم نشان دهيم كه: 1. ريشه‌هاي روش ديالكتيكي در انديشه فلسفي يونان پيش‌افلاطوني ‌كشف‌شدني است؛ 2. زنون اليايي احتمالاً ربط خاصي به روش ديالكتيكي ندارد؛ 3. آموزه مُثل از آن افلاطون است، نه سقراط؛ 4. افزوده‌شدن اين آموزه به روش ديالكتيكي، تاثير روشني در تعيين پايانه جست‌وجوي منطقي دارد؛ يا به عبارت بهتر، روش ديالكتيكي در پرتو آموزه مُثل، با روش ديالكتيكي بدون اين آموزه، متمايز است.

Dialectical method has certain roots in the Greek philosophical thought before Plato. Such roots may be traced back from Heraclitus and Parmenides to Sophists. There, the first regular uses made of it may be found in Socrates. Though, Aristotle has mistakenly introduced Xenon of Elea as the founder of dialectical method. Plato inherited Socratesʹ method. But what is clear is the distinction which may be seen between dialectical methods of Socrates and Plato. The doctrine of Ideas gives much importance to this distinction. This distinction may be summarized in this way that the doctrine of Ideas is in conflict with Socratic ignorance. In other words, Socrates employed the dialectical method to show that his logical style prevents him from providing decisive statements based on knowledge; and that his duty is only "to correct", a correction for which no end may be found. Introducing the doctrine of Ideas, Plato made it completely different. And as this doctrine is introduced, it becomes clear that the end of the dialectical method is revealing the "Idea" of the subject discussed. The present article tries to show that: (1) Roots of the dialectical method may be found in the Greek philosophical thought before Plato, and (2) Probably Xenon of Elea has nothing to do with the dialectical method, and (3) Doctrine of Ideas is Platoʹs (and not that of Socrates), and (4) When this doctrine is added to the dialectical method, it is of a clear impact on the process of finding an end for the logical search; or, to put it more accurately, (5) dialectical method with, and without, the doctrine of Ideas are different from each other.