بررسي تطبيقي دانش‌محوري اقتصاد ايران با كشورهاي منطقه با تاكيد بر مسيله حقوق مالكيت فكري

A Comparative Investigation of Knowledge-Based Economy in Iran and Regional Countries with an Emphasis on Intellectual Property Rights

وقوع انقلاب دانايي و نقش كليدي دانش در توليد محصول، چهره اقتصاد امروز را به‌كلي دگرگون ساخته است؛ به‌طوري كه ديگر حجم توليد، معيار دقيقي براي سنجش توان اقتصادي يك كشور نيست، بلكه ميزان توليد دانش و محصولات دانش‌محور و صادرات محصولات با فناوري بالا، معيار نويني براي سنجش قدرت ملي يك كشور در عصر فراصنعتي شده است. يكي از ملزومات بنيادي جهت گذار به چنين اقتصادي (اقتصاد دانش‌محور)، وجود حقوق مالكيت فكري قوي و كارامدي است كه با ايجاد انگيزه در مبدعان و مخترعان به توليد دانش جديد كمك نمايد و توان جذب سرمايه‌گذاري خارجي را بالا ببرد. اين نهاد باعث افزايش بهره‌وري در بخش‌هاي مختلف اقتصاد مي‌شود و هزينه‌هاي معاملاتي را كاهش مي‌دهد. علي‌رغم ضرورت‌هاي فراوان براي وجود حقوق مالكيت فكري كارآمد، مواردي همچون مبهم بودن گستره حقوق مالكيت فكري و تعيين ميزان بهينه حمايت از اين حقوق، اجراي مناسب اين نهاد در اقتصاد نوين را با چالش‌هايي مواجه ساخته است كه بايد مدّ نظر قرار گيرند. مسيله اصلي مقاله به امكان دستيابي ايران به جايگاه اول اقتصادي در سطح منطقه آسياي جنوب غربي مطابق با سند چشم‌انداز بيست‌ساله توسعه كشور اختصاص يافته است. بررسي اين مسيله از منظر اقتصاد دانش بنيان با تاكيد بر حقوق مالكيت فكري صورت گرفته است. مقايسه ايران و كشورهاي رقيب منطقه نشان مي‌دهد كه در بيشتر شاخص‌ها، كشور تركيه وضعيت بهتري از ايران دارد و از اين‌رو با شرايط فعلي و از منظر اقتصاد دانش‌محور دستيابي به اهداف سند چشم‌انداز توسعه با چالش همراه خواهد بود.

The revolution in knowledge and the key role of knowledge in production has significantly changed the present economy so that production amount is no longer an appropriate index to estimate the economic potential of a country. Therefore, the new index of national economy in the post-industrial era has been the rate of knowledge and knowledge-based production as well as high-tech exports. A basic requirement to convert into a knowledge-based economy is the establishments of efficient intellectual property rights that can help produce new knowledge through motivating inventors and increase foreign investment. Such institution can increase efficiency in economic sectors and reduce transaction costs. Despite the necessity for an efficient intellectual property rights, the establishment of this institution has faced challenges in Iran due to the ambiguity of the scope of intellectual property rights and optimal support needed to provide for these rights. The present study investigated Iranʹs potential to become the first economy in southwest Asia consistent with Iranʹs 20-Year Outlook Document. This was studied with regard to knowledge-based economy and intellectual property rights. A comparison between Iran and other competing regional countries showed that Turkey has a better status in terms of most of the indices which, based on knowledge-based economy, poses a serious challenge to fulfill the 20-Year Outlook goals in Iran.