كاربرد تحليل عاملي در تعيين متغيرهاي تاثيرگذار خشكسالي‌هاي هيدرولوژيك و بررسي ارتباط آن‌ها؛ مطالعه حوزه‌هاي آبخيز استان لرستان

The application of factor analysis in the influential variables and their relation to hydrological droughts; (Case study: Lorestan Watershed province)

خشكسالي يكي از مهمترين پديده‌هاي محيطي و بخش جدايي‌ناپذير تغييرات اقليمي است. پديده‌اي برگشت‌پذير و واقعيتي اجتناب‌ناپذير در اقاليم خشك و نيمه‌خشك كه بر اثر كمبود بارندگي در يك دوره زماني به وقوع پيوسته و بخش‌هاي وسيعي را تحت تاثير قرار مي‌دهد. تعيين متغيرهاي تاثيرگذار در خشكسالي‌هاي هيدرولوژيكي و بررسي ارتباط متغيرها به عنوان مهمترين راهكار در مقابله وكاهش خسارات ناشي از خشكسالي مطرح است. روش تحليل عاملي و تجزيه مولفه‌هاي اصلي از كاربردي‌ترين روش‌هاي چند متغيره آماري براي تجزيه و تحليل داده‌ها است. با توجه به تنوع زياد متغيرهاي تاثيرگذار در وقوع خشكسالي‌هاي هيدرولوژيكي، انجام مطالعه حاضر جهت معرفي متغيرهاي مهمي كه نقش اصلي داشته، و تعيين ميزان تاثير هركدام از آن‌ها در اين تحقيق ضرورت پيدا كرد. به اين منظور ابتدا داده‌هاي 25 ايستگاه هيدرومتري مناسب استان لرستان از لحاظ پراكنش جغرافيايي و تنوع مساحتي طي يك دوره آماري سي ساله (59-1358 تا 89-1388) درنظر گرفته شد. اطلاعات فيزيوگرافي حوزه‌ها با استفاده از نقشه‌هاي توپوگرافي استخراج و سپس تجزيه و تحليل عاملي براي 15 متغير اندازه‌گيري شده در حوزه‌هاي منتخب با نرم‌افزار SPSS صورت گرفت. در اين تحقيق همچنين با كاربرد روش تحليل مولفه‌هاي اصلي و روابط خطي ساختاري توسط نرم‌افزار LISREL، نحوه و شدت روابط همزمان متغيرهاي موجود مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است. مدل برآورد شده نهايي، بيانگر اثرگذاري مثبت هر يك از اجزاي متغيرهاي موثر مورد مطالعه است، كه به ترتيب: بارش متوسط، مساحت و تراكم زهكشي داراي بالاترين ميزان تاثيرگذاري بر وقوع خشكسالي هيدرولوژيك در منطقه مورد مطالعه هستند.

Drought is one of the most important phenomena in environmental and climatic changes is an integral part. Reversible phenomenon and an inevitable reality in the arid and semiarid climates lack of rainfall that occurred in a period and can affect large parts. Influential variables in determining the hydrological drought and relationship variables as the most important coping strategy are consumption losses due to drought. Analysis of the applicable principal components factor analysis and multivariate statistical methods to analyze data. Due to the large variety of variables affect the hydrological drought, this study introduces an important variable that had the main role, and determine the effectiveness of each of the research necessary to find them. For this purpose the data for 25 hydrometeric stations located in Lorestan province in terms of geographic distribution and diversity of an area within a thirty-year period (59-1358 to 89-1388) were considered. Physiographic area using data from topographic maps and then factor analyzed 15 variables measured in the selected areas was performed with SPSS software. The study also uses the main component analysis and linear structural relations by LISREL software, and how the relationships of the variables were analyzed. The final model, reflecting the positive impact of each component of the study variables, which, respectively: average rainfall, drainage area and has the highest density levels influence the incidence of hydrological drought in the region are studied.