«درخت مسواك»در آموزه‌هاي طب اسلامي، طب سنتي و دانش نوين بشري

Islamic medicine includes several instructions, which would be helpful in advancement of Muslims if being followed. Some of these instructions are related to different health issues. Miswak or Arak tr

طب اسلامي داراي آموزه ها و دستورات خاصي است كه تدبر و عمل به هريك از آن‌ها مي‌تواند زمينه‌هاي پيشرفت و ترقي مسلمانان را فراهم نمايد. يكي از اين آموزه ها، در ارتباط با مسايل مختلف بهداشتي است. «درخت مسواك» يا «اراك» با نام علمي «Salvadora persica L.» از خانواده «Salvadoraceae» يكي از گياهاني است كه در زمينه بهداشت دهان و دندان در متون اسلامي بر روي آن تاكيد شده است. آموزه‌هاي طب اسلامي در مورد درخت مسواك يكي از علل مهم استفاده گسترده از اين گياه در بين كشورهاي اسلامي است. در اين مقاله كه از نوع كتابخانه‌اي بوده است و به شيوه مروري با بهره‌گيري از منابع قرآن كريم، منابع حديث، كتب طب سنتي و برخي رفرانس‌هاي جديد انجام گرديده است مستندات مربوط به آثار درخت اراك ارايه شده است. در بخشي از مقاله، به برخي از تفاسير قرآن و روايات در قالب آموزه هاي طب اسلامي اشاره شده است. قرآن با ذكر واژه «خمط» به درخت اراك اشاره نموده است كه تفاسير مختلفي براي آن ذكر شده است. در روايات، شفا از برخي بيماري‌ها و افزايش رزق و روزي براي چوب مسواك بيان گرديده است. در بخشي ديگر، به بررسي اهميت درخت مسواك در منابع طب و داروسازي سنتي و تجارب دانشمندان گذشته در مورد آن پرداخته شده است. در بخش آخر به برخي از يافته‌هاي جديد دانشمندان درباره خواص دارويي گياه مسواك و مواد موثر اصلي آن پرداخته شده است كه درجلوگيري از پوسيدگي دندان‌ها موثرند. در طي مطالعاتي كه در افراد استفاده كننده از چوب مسواك انجام شده است ثابت گرديده كه نياز اين بيماران به درمان‌هاي ضد پلاك و التهابات اطراف لثه‌اي با مصرف اين گياه، كاهش مي‌يابد. با توجه به اين دستورات ارزشمند كه قاعدتاً عمل به آن‌ها باعث سلامت فرد و جامعه اسلامي خواهد شد و با عنايت به اين كه درخت اراك شامل خواص آنتي اكسيدانت، ضد ميكروب، سايتوتوكسيك، سايندگي و قابض بودن است، توصيه مي‌شود كه مراكز تحقيقاتي با به‌كارگيري تكنولوژي هاي روز، به مصرف پيوسته از اين گياه با توجه به صرفه هاي اقتصادي ـ اجتماعي آن تشويق شوند.

Islamic medicine includes several instructions, which would be helpful in advancement of Muslims if being followed. Some of these instructions are related to different health issues. Miswak or Arak tree (Salvadora persica) belongs to the Salvadoraceae family, and is a plant mentioned in Islamic texts with regard to oral and dental health. The instructions of Islamic medicine about the tree are a major reason for widespread use of the plant in Islamic countries. In this review paper, we addressed the evidence related to the miswak tree using Quran, hadith sources, traditional medicine books, and some modern references. In a part of the paper, we pointed to some Quran interpretations and hadiths with regard to Islamic medicine instructions. The Arabic term in the Quran points to the Arak tree, which has several interpretations. In some hadiths, cure from some diseases and increased wealth have been mentioned as the advantages of the miswak tree. In another part of the paper, the importance of miswak tree in traditional medicine and pharmacy, and the experience of ancient scientists about the tree are mentioned. Finally, some new findings about the medicinal properties of the miswak plant and their main components are provided. It is found that the plant is effective in tooth decay prevention. In studies carried out on people using miswak tree, it has been shown that the need for treatment of plaque and periodontal inflammation is lower in those who use the plant. Following these valuable instructions about the plant would lead to higher personal and public health level. Considering the effects of the Arak tree, including its antioxidant, antimicrobial, cytotoxic, digestive, and constipating effects, and also with regard to its socioeconomic advantages, it is suggested that using modern technology, the regular use of this plant be encouraged.