مباني اخلاقي حقوق بيماران در منابع پزشكي نياكان

The Principles of Patients’ Rights in Traditional

مقدمه: حفظ تندرستي افراد سالم و بازگرداندن سلامتي به كالبد بيماران، در طول تاريخ جزو وظايف آشكار جامعه پزشكي و بهداشت بوده است لذا وقتي صحبت از جنبه‌هاي مختلف حقوق بيماران به ميان مي‌آيد منظور، رعايت موازين مربوط از سوي جامعه‌ي پزشكي اعم از پزشكان، پرستاران، داروسازان و دست‌اندركاران امور بهداشتي است. اهداف و روش مطالعه: به منظور بررسي ديدگاه‌هاي پزشكي نياكان درباره‌ي حقوق بيماران با عنايت به اين‌كه برخي از داده‌هاي مربوط به آن در منابع اصلي طب سنتي و بخشي از آن در كتب ديني درج شده است با طراحي يك مطالعه كتابخانه‌اي به سراغ منابع مورد اشاره به‌ويژه نسخه‌هاي الكترونيكي «الحاوي رازي، كامل‌ الصناعه اهوازي، قانون در طب ابن سينا، ذخيره خوارزمشاهي حكيم جرجاني، كتاب اوستا، كتاب مقدس، قرآن و...» رفته و از لحاظ لغوي و محتوايي به جستجو و يادداشت برداري پرداختيم و هدف اصلي از پژوهش حاضر، بررسي ديدگاه‌هاي پزشكي نياكان درباره‌ي جنبه‌هاي مختلف حقوق بيماران بوده است. يافته‌ها: در كتاب اوستا آشكارا بر لزوم كارآزمودگي پزشكان و تعيين دستمزد به فراخور ميزان درآمد مردم تاكيد شده است. در كتاب تورات با دست‌اندركاران حكومت وقت كه حقوق بيماران را مراعات نمي‌كرده‌اند برخورد گرديده و به آن‌ها تذكر داده شده است. در انجيل‌هاي چهارگانه به كرّات بر امر مداوا و رسيدگي به بيماران تاكيد شده است. پس از ظهور اسلام، دانشجويان پزشكي قبل از شروع درس‌هاي اصلي، دروسي نظير فقه، اخلاق، منطق، علوم طبيعي، هندسه، هيات، نجوم و حساب را مي‌گذراندند تا پس از تهذيب لازم به عرصه‌ي مقدس پزشكي وارد شوند. در قرآن مجيد نجات جان يك نفر انسان از هر طبقه و نژاد و مذهبي معادل نجات جان تمامي انسان‌ها درنظر گرفته شده است و بر معافيت بيماران از فعاليت‌هاي روزمره به‌ويژه عبادات واجب، تاكيد شده است. در اين منابع به‌منظور آشنايي دست‌اندركاران امور پزشكي و بهداشتي و دريافت‌كنندگان اين‌گونه خدمات، هشدارهايي در خصوص داروهاي تقلبي، ناآگاهي برخي از پزشكان و لزوم آمادگي كامل جامعه‌ي پزشكي همراه با رهنمودهايي در زمينه‌ي نحوه‌ي توليد صحيح داروها و ارايه‌ي خدمات صحيح پزشكي به چشم مي‌خورد. نتيجه‌‌گيري: طبق مستندات موجود، در پزشكي نياكان، مرز مشخصي بين اخلاق عمومي و حرفه‌اي، حقوق عمومي و حرفه‌اي، اخلاق و حقوق و حقوق و اخلاق به چشم نمي‌خورد و اخلاق همچون روحي در كالبد حقوق و حقوق‌ همچون محملي براي حمل اخلاق به موازات يكديگر به پيش مي‌روند و با توجه به جامعه‌نگري طب سنتي و اولويت حفظ سلامتي افراد سالم بر بازگرداندن سلامتي به كالبد بيماران، بيش از آن‌كه تنها به حقوق بيماران پرداخته شده باشد به «حقوق سلامت» كه عنوان فراگيرتري است توجه شده است و به‌عبارت ديگر، حفظ سلامتي را در اولويت قرار داده‌اند و در مجموع، توجه به «حقوق سلامت» در ايران قبل و بعد از اسلام همواره در سايه‌ي پيروي از اديان الهي، تخلُّق به اخلاق انساني، گذراندن دروس مناسب در دوران علوم پايه پزشكي و آشنايي با تقواي عملي پيش‌كسوتان، در راس برنامه‌هاي آموزشي پزشكي و بهداشتي قرار داشته است.

Introduction: Maintaining the health in healthy persons and restoring it to patients’ bodies, has been a task of health and medical community. So when speaking about the spiritual foundations of patient’s right the medical community is addressed to consider the relevant standards by the medical community. Objectives and Methods: The main goal of this study is to investigate the views of traditional medicine about the patients’ rights, so as some dataset were available in main traditional medicine resources and some could be found in religious books, we designed a study by using the electronic versions of Alhavy (Razes), Kamel al Sanaah (Ahvazi), Canon of Medicine (Avicenna), Zakhireh Khawrazmshahy (Jorjani), Avesta, Bible, Quran and so on. Results: In the past, medical students used to pass some courses before starting the main course, such as jurisprudence, ethics, logic, natural science, geometry, astronomy, etc. Avesta book has emphasized on the necessity of physicians to be experienced and to ask for fees according to income level of people. The Bible has ordered the government to respect the patients’ rights. It has frequently emphasized in all four Bibles to treat and care the patients. In the holy Quran saving one man from any social class, race and religin is equal to saving all the world people’s life. It has also emphasized to exempt the patients from daily activities and obligatory prayers. The main sources of traditional medicine have considered warnings about fake drugs, inexperienced doctors and the need to complete preparation of medical community. Moreover they have prepared guidelines about the correct ways of producing drugs and offering medical services. Conclusion: Based on existing evidence, the patients’ rights before and after Islam has always been as important health training programs in Iran and the other Islamic countries.