بررسي ويژگي هاي ريخت‌شناختي گوشواره، غدد سياتيوم و بذر در گونه هاي زيرجنسChamaesyce از جنس Euphorbia (Euphorbiaceae) در ايران

Morphological study of stipule, seed, Cyathium’s glands andappendages in species of subgen. Chamaesyce Raf.(Euphorbia, Euphorbiaceae) in Iran

از جنس فرفيون حدود 90 گونه‌ در ايران گزارش شده است كه هشت گونه آن متعلق به زير جنسChamaesyce مي باشد. گونه ها در اين زير جنس به صورت خزنده تا برافراشته، برگها متقابل، در قاعده مورب، دمبرگدار، گوشواره دار، سياتيوم‌ها محوري، غده ها زايده دار و بذرها بدون كارونكول مي ‌باشند. در اين بررسي، شكل، اندازه، تزيينات و رنگ بذرهاي 8 گونه از زير جنسChamaesyce ، مورد بررسي قرار گرفت. همچنين به منظور مقايسه، دو گونه از زير جنس Esula و يك گونه از زير جنس Cystidospermum نيز مورد ارزيابي قرار گرفتند. شكل بذرها از تخم مرغي-چهارگوش تا تخم مرغي- استوانه اي و تزيينات از صاف، چروكيده تا شيار دار منظم يا نامنظم و با تنوع رنگي خاكستري، سياه، صورتي و قهوه اي متغير است. همچنين مقايسه بذرهاي زير جنس Chamaesyce با گونه هاي دو زيرجنس Esula و Cystidospermum گوياي تفاوت هاي مشخصي بين آنها مي باشد. از مشخص ترين تفاوت ها اندازه و تزيينات سطح بذر و وجود كارونكول در زير جنس‌هاي ديگر مي باشد. گوشواره‌ها از مثلثي پهن تا كشيده و نخي شكل متغير بودند. شكل، رنگ غدد و زوايد آنها بررسي شد و شكل غدد از بيضي كشيده تا تخم مرغي متغير بود. زوايد نيز در اندازه، شكل و رنگ متفاوت بودند. عكس برداري و اندازه گيري به ترتيب به كمك ميكروسكوپ ديجيتالي Dino-lite مدل AM413T و نرم افزارMicrostructure Measurement انجام گرفت. بررسي هاي آماري مقدماتي با استفاده از صفات كمي و نرم-افزارSPSS Ver 6 انجام گرفت. به منظور تعيين مناسب بودن صفات انتخابي در تمايز گونه-اي از جدول ANOVA و به منظور تعيين روابط بين گونه اي از تجزيه خوشه اي با روش (WARD) بهره گرفته شد. پس به عنوان نتيجه گيري كلي مشخص شد كه با توجه به تنوع ريختي بذر در نمونه‌هاي بررسي شده، اندازه، شكل، تزيينات سطح بذر و رنگ آنها به عنوان ويژگيهايي كليدي در تفكيك گونه ها كاربرد دارد. گوشواره ها و شكل غدد و زوايد نيز در اين گروه به عنوان صفتي متمايز كننده براي شناسايي گونه‌ها تا اندازه اي مفيد واقع مي شوند.

There are about 90 species from Euphorbia in Iran of which eight belong to subgenus Chamaesyce. The characteristics of the group including: Prostrate to ascending annuals, leaves opposite, oblique at base, petiolate, with interpetiolar stipules, Cyathia axillary, glands rounded and appendiculate, Seeds ecarunculate. In this survey, shape, size, ornamentation and color of seeds were investigated in eight species of subgenus Chamaesyce, two species of subgenus Esula and a species of subgenus Cystidospermum were considered.
Seed shape is ovoid-quadrangular to ovoid-cylindric; seed ornamentation was smooth, irregularly-regularly rugulose with or without transversely grooves; seed color grey, black, pink and brown. It is also recognized that the seeds of the subgenus Chamaesyce have clear differences in comparison with other examined groups. The most obvious differences are seed size, ornamentation and carunculate of two other groups. Stipules are varied from triangular, linear, laciniate to filiform. Other examined properties are shape and color of glands and appendages. Gland’s shape are varied from ovate to rounded, and the shape of appendages are vary from deeply lobed to shallowly lobed. Both glands and appendages have different color from red to yellow. Photography and measurement have been done by digital microscope Dino-lite, Model AM413T and program Microstructure Measurement, respectively. Preliminary statistics surveys have been done by quantitive features and program SPSS Ver 6. ANOVA table was used Forsetting selective features in species differentiation, and WARD method by cluster analyze was used for determining intra species relationship. As a final conclusion, according to seed morphological variation in the subgenus, it is recognized that size, shape, ornamentation and color of seeds were useful tools to separate the species in this group. Stipules and gland’s shape are also recognized as a partly helpful feature in this group to separate the species.