بررسي انتساب اثر منطقي المُهجه به ابن‌سينا

An Investigation of the Ascription of Logical Treatise Al-muhja to Avicenna

اثر منطقي المُهجه در برخي فهرست‌نگاري‌ها از آثار منطقي، به ابن‌سينا نسبت داده شده است. از آن‌جا كه فهم تطوّر منطق سينوي در گرو شناسايي و بررسي تمامي آثار منطقي وي است مساله پژوهش حاضر بررسي صحّت و اعتبار اين انتساب است. در بررسي استناد هر اثر به مولّفي، از روش‌هاي بررسي دست‌نويس‌ها و مستندات تاريخي، بررسي ساختاري، و تحليل محتوايي مي‌توان بهره جست. در مستندات تاريخي و دست‌نويس‌هاي المُهجه مطلب قابل‌استنادي كه مويّد انتساب يا عدم انتساب اثر به ابن‌سينا باشد به دست نيامد. بر مبناي تحليل ساختاري، ساختار اثر متعلق به هيچ يك از سبك‌هاي منطق‌نگاري نيست و حتّي در سير تحوّلات منطق سينوي با لحاظ اين‌كه شيخ‌الرييس در منطق نه‌بخشي آثاري دارد و آغازگر منطق دوبخشي است، جاي نمي‌گيرد. در تحليل محتوايي علاوه بر وجود كلماتي كه در ساير آثار منطقي ابن‌سينا به چشم نمي‌خورند و اغلاط منطقي، مواردي متفاوت با آن‌چه در آثاري كه انتساب قطعي به ابن سينا دارند به دست آمد كه فرضيه عدم انتساب رساله به شيخ‌الرييس را تاييد مي‌كند

The logical treatise Al-muhja has been attributed to Avicenna in some bibliographies of logical treatises. Since a proper understanding of the development of Avicennian Logic rests on the identification and consideration of the entire corpus of his logical works, the task of the present study is to investigate the validity of ascription of this treatise to Avicenna. In carrying out an analysis of each treatise attributed to its author, viz., the investigation of manuscripts, supporting historical documents, structural analysis, and content-scrutiny, one may derive scholarly benefit. Supporting historical documents and manuscripts of Al-muhja that might indicate whether or not it belongs to Avicenna are unconvincing. In light of the analysis of its structure, this work does not belong to the styles of any established mode of logical studies and what’s more, even after considering the developments of Avicennian Logic –that the Grand Master composed treatises belonging to the category of ‘nine-fold division of logic’ and pioneered the category of ‘bipartite division of logic’ – this work seems to be out of place. In the case of contents-scrutiny, taking into consideration those ‘words’ that are non-existent in his other logical treatises, logical errors, and instances of variances that this work has with the other known works of Avicenna, all ascertain the hypothesis of the non-attribution of Al-muhja to Avicenna.