تفسير تاريخ اسلامي، بر اساس منازعه عباسيان و طالبيان(شعر ابن معتز عباسي، مقتول در 296 ق.)

The Interpretation of Islamic History depended on the Struggle between Abbasids & Alavis(Ibn Motaz al-Abbasi, Killed on 296 hijri)

پيشزمينههاي نوعي دانش اجتماعي و تحليل فلسفي تاريخ در دوره اسلامي، در كلمات قصار مشاهير ديني و سياسي و نيز اشعار برخي از شاعران بزرگ، با شدت و ضعف وجود داشت؛ اما در اين ميان، شعر ابن معتز، به دليل آن كه خود از عباسيان بود و در عهدش، مبارزه سختي ميان خاندان وي و علويان وجود داشت، روي منازعات قبيلهاي، به عنوان يكي از مباني اصلي تحليل نزاعهاي اجتماعي، سياسي و ديني، حاوي اطلاعات مهمي است. اين، همان مسيري است كه بعدها مقريزي، در رساله «النزاع و التخاصم» به آن توجه كرد؛ اما نتوانست به نظريهاي فراگير برسد. ابن خلدون، روي مسايل قبيلگي و عصبيتهاي موجود در آن، به عنوان مباني اوليه در شكلگيري نظام اجتماعي و عامل ايجاد تغيير و تحول، بحثهاي علمي ممتاز داشت. در اين مقاله، مروري بر شعر ابن معتز، از اين زاويه خواهيم داشت و ديدگاههاي وي را كه جالب مينمايد، مرور و به صورت تطبيقي با مقريزي بررسي خواهيم كرد.

Traces of a class of social science and a philosophical interpretation of history could be found in the writings of famous religious and political figures as well as in some of acclaimed poets’ works of Islamic era. In this regard, poems of Ibn Motaz, as a member of Abbasid family and because of extensive tribal struggles between Abbasids and Alavis, are of considerable significance and are considered as the most important basis of analyzing and understanding the social, political and religious controversies. The same approach was later contrived by Maqrizi in his manuscript “al-Niza va al-Takhasom”, however he failed to deliver a comprehensive theory based on that. Based on tribal disputes and their prejudices, as major elements of a social structure, and also on their contribution to the changes and evolutions of society, Ibn Khaldun presented some outstanding scientific arguments. In this paper, we investigate Ibn Motaz’s poems from this point of view and his thoughts, seeming attractive, will be compared to that of al-Maqrizi.