تاملي بر فلسفه احكام و مقاصد شرع

A contemplation on the philosophy of commandments and intentions of canonical law

چرايي احكام و فلسفه قانون‌گذاري در اسلام از مباحث مهمي است كه همواره محل بحث علماي فريقين قرار گرفته است. تمامي مذاهب اسلامي ابتناي احكام بر مصالح و مفاسد را پذيرفته‌اند. با تامل در آيات قرآن و سنت و آثار فقها از گذشته تاكنون، به اين نتيجه مي‌رسيم كه ميان مقاصد شرع و دو مفهوم مصلحت و مفسدت، رابطه نزديكي وجود دارد. در مقاله حاضر با مطالعه در نظريه مقاصد و رابطه آن با مصالح و مفاسد به يكي از مباحث مهم كه مي‌تواند در جهت پاسخ‌گويي به شبهات و حل مشكلات به ويژه در موارد سكوت قانون گره‌گشا بوده و به فراگيري شريعت مهر تاييد و تاكيد زند، پرداخته شده است. امروزه يكي از دغدغه‌هاي بزرگ، يافتن راهكار انطباق فقه اسلامي با پيشرفت‌هاي شگرف جهان پيرامونش است، و به نظر مي‌رسد راهكار مهم چنين انطباقي، اجتهاد جامع با توجه به اهداف دين و مقاصد شريعت مي‌باشد.

The whyness of commandments and the philosophy of legislation in Islam is a significant issue which has always been debated by the scholars of the sects (al-sonnis and al-shias). All Islamic sects have accepted the reliance of commandments (al-ahkam) on expediencies and depravities. Contemplating on Quranic verses, traditions (al-sonnah) and actions of jurisprudents from the past until now, we can conclude that there is a close relationship between intentions of canonical law and the terms ʹexpediencyʹ and ʹdepravityʹ. Through investigating the theory of intentions and its relationship with expediencies and depravities, the present paper attempts to deal with one of the significant issues which can play a vital role in removing the doubts and resolving the problems, particularly in cases of silence of law, and also can emphasize and confirm the comprehensiveness of canonical law. Nowadays, one of the big challenges is to find a strategy for the correspondence of jurisprudence with the surrounding worldʹs considerable developments. A significant strategy for such a correspondence seems to be comprehensive legal theorization (ijtehad-e-jameh), taking account of the objectives of the religion and intentions of canonical law.