رشد اخلاقي كودك و ادبيات داستاني به‌همراه بررسي آثار داستاني جمشيد خانيان از منظر رشد اخلاقي

Moral Development in Children and Childrenʹʹs Literature: Khanianʹʹs Stories from a Moral Point of View

نظريه‌هاي روان‌شناختي درباره اخلاق عمدتاً حول اين سوالات شكل گرفته‌اند: چگونه، در چه سني و با چه ساز و كاري قواي اخلاقي كودك شكل مي‌گيرند و توانايي‌هاي اخلاقي او تثبيت مي‌شوند. بخش اول اين نوشته به مرور مختصر آراي پاره‌اي از مكاتب مهم روان‌شناسي درباره اخلاق مي‌پردازد. از آن‌جاكه هدف اصلي بحث پيوند اخلاق و ادبيات داستاني است، خواهيم كوشيد تا از دل نظريه‌هاي مطرح‌شده سوالاتي را براي سنجش و ارزيابي اخلاقي آثار داستاني استخراج كنيم. هدف از تهيه چنين فهرستي از سوالات آن است كه اولاً نشان دهد چگونه مي‌توان از دل آثار داستاني موضوعاتي براي تامل اخلاقي كودكان و نوجوانان به‌دست آورد و به‌عنوان نمونه در نشست‌ها و جلسات فلسفه براي كودك (P4C) از آن‌ها سود جست، و ثانياً با در دست داشتن چنين فهرستي مي‌توان تشخيص داد كه آثار داستاني مورد پژوهش عمدتاً به كدام جنبه‌هاي اخلاقي پرداخته‌اند و كدام جنبه‌ها را مغفول گذاشته‌اند. در بخش دوم مقاله به سراغ آثار داستاني جمشيد خانيان خواهيم رفت و مي‌كوشيم با توجه به چهارچوب نظري فراهم‌‌شده در بخش نخست، مولفه‌ها و عناصر مربوط ‌به اخلاق را در ميان شش اثر داستاني او بازشناسي و تحليل كنيم.

Psychological theories of moral development mainly focus on the following issues: when and how child acquires the moral faculty and how we can improve his/her moral judgments. In the first part of this paper, we will briefly review some of the main psychological theories of moral development. Our main concern is to study the relationship between childrenʹs literature and moral development; therefore we try to extract some questions from each theory to evaluate a literary work from a moral point of view. By means of such questions we can analyze a particular literary work and see whether it is possible to use as a material in P4C community of inquiry or not. Moreover, by having such a list of questions we can see which features of moral development are neglected and which ones are dominant in a particular body of literary works. In the second part of the paper, we will consider six stories written by Jamshid Khanian and will evaluate them from a moral point of view using the prepared set of questions. Our analysis shows that Khanianʹs works are rich and can be used easily as suitable materials in P4C sessions.