اثر شدت چرا بر بيوماس هوايي و زيرزميني و ويژگي‌هاي ساختاري سه گونه مهم گندميان در علفزارهاي كوهستاني

Impact of various grazing intensities on above and underground biomass and dimensional characteristics of three important grasses in mountain grasslands

اين پژوهش به‌منظور مطالعه اثر شدت هاي مختلف چرا بر بيوماس هوايي، زيرزميني و ويژگي‌هاي ابعادي سه گونه مهم گندميان در علفزارهاي كوهستاني چهارباغ استان گلستان انجام شد. نمونه هاي سه گونه Bromus tomentellus،Stipa barbata و Festuca ovina كه از گونه هاي شاخص و خوشخوراك منطقه مي باشند. در هر سه منطقه بدون چرا، چراي متوسط و چراي سنگين انتخاب شد. به اين ترتيب كه با استقرار پنج ترانكست 100 متري، دو نقطه تصادفي روي هر ترانسكت تعيين و سپس از نزديكترين پايه هاي گياهي گونه ها به نقاط مذكور 10 پايه انتخاب شد. در مرحله بعد ويژگي‌هاي ابعادي، وزن خشك بيوماس زيرزميني و هوايي سه گونه در هر يك از محدوده ها اندازه گيري و تعيين شد. براي مقايسه ميانگين ابعاد و مولفه هاي بيوماس گونه ها با هم و گونه ها در مناطق سه گانه، از تجزيه واريانس يكطرفه و آزمون چنددامنه اي دانكن استفاده شد. نتايج بيانگر تفاوت معني دار بين بيوماس هوايي و زيرزميني سه گونه مورد مطالعه است، به‌طوري‌كه بيشترين و كمترين مقدار بيوماس هوايي به‌ترتيب به گونه B. tomntellus در مناطق قرق و بحراني با ميانگين 95/46 و 86/1 گرم مربوط است. بيشترين و كمترين بيوماس زيرزميني را گونه B. tomentellus در دو منطقه قرق و بحراني به‌ترتيب با ميانگين 12/64 و 6/2 گرم به خود اختصاص داد. همچنين نتايج نشان داد كه چراي مفرط و طولاني مدت دام در منطقه مورد مطالعه سبب كاهش عمق ريشه و ارتفاع گونه B. tomentellus به‌ترتيب به مقدار 75/12 و 3/31 سانتي متر نسبت به سايت بدون چرا شده است. از طرفي سطح تاج پوشش گياهي با حركت از منطقه قرق به منطقه بحراني براي گونه B. tomentellus به ميزان 103 سانتي متر مربع، براي گونه F. ovina به مقدار 42/185 سانتي متر مربع و به مقدار 22/48 سانتي متر مربع براي گونه S. barbata كاهش مي يابد كه اين عامل سبب تغيير ويژگي‌هاي ساختاري اكوسيستم و ديناميك اين جامعه گياهي خواهد شد .با توجه به ميزان تغيير در خصوصيات رويشي گونه هاي B. tomentellus و F. ovina به‌نظر مي رسد بالا بودن ميزان تغيير در ويژگي‌هاي اين دو گونه، ناشي از خوشخوراكي و ارزش رجحاني بالاي آنها باشد.

This research was conducted to study impacts of various grazing intensities on aerial and belowground biomass and dimensional characteristics of three important grass species in Chahar Bagh mountain grasslands in Golestan Province. Samples of three palatable and indicator grass species including Bromus tomentellus, Stipa barbata and Festuca ovina were selected in three sites of no grazing, moderate grazing and heavy grazing. Five parallel 100 m transects were established and 2 random points were determined on them and then 10 nearest plants to the points were selected. In next step, dimensional characteristics, above and belowground biomass of three grasses were measured. ANOVA test and Duncan test were used to compare dimensions and biomass parameters of plant species. Results indicated significant differences of above and blow ground biomass among the three species in all sites; as such high and low level of aboveground biomass belong to B. tomentellus with 46.95 and 1.86 gr for no grazing and heavy grazing sites respectively. The maximum and minimum belowground biomass of B. tomentellus was allocated to the no grazing and heavy grazing areas with 64.12 and 2.6 gr respectively. Also the results showed that long-term excessive livestock grazing on the study area lead to 12.75 and 31.3 cm declining of root depth and height of Br. tomentellus in relation to no grazing area. In other hand no grazing site compared to heavy grazing site, the canopy cover of B. tomentellus, F.ovina and S. barbata declined about 103,185.42 and 48.22 square cm which leads changing ecosystem structural characteristics and plant community dynamics. Considering to the changes of growth characteristics of B. tomentellus and F.ovina species, it seems that the high changes in characteristics of these species are related to palatability and preference value of this species.