مقايسه تنوع گونه‌اي در زيراشكوب بوته هاي مرتعي، داخل مالچ سنگ و مالچ كاه (مطالعه موردي: مراتع كپه‌كاري‌شده كرنخ خراسان شمالي)

Comparing plant diversity within inter-seeding pits (kopekari), created under shrubs canopy, stone and straw mulches

برخي فعاليت هاي اصلاح مراتع از قبيل كشت گياهان مرتعي در چاله هاي كپه كاري، ناگزير باعث ايجاد آشفتگي لكه اي در پوشش گياهي مراتع مي شود كه مي تواند زمينه را براي ورود گياهان جديد مهاجم فراهم كند. هدف از اين تحقيق، بررسي اثر آشفتگي موضعي ناشي از عمليات اصلاح مرتع (كپه‌كاري) بر تنوع گونه‌اي در مرتع كرنخ، شهرستان گرمه، استان خراسان شمالي بود. در پاييز 1387، يك گياه گندمي چندساله (Agropyron desertorum (Fisch.) Schultes) در زيراشكوب چهار نوع بوته مرتعي گون (Astragalus gossypinus Fisch.)، كلاه ميرحسن (Acantholimon pterostegium Bunge.)، درمنه (Artemisia kopetdaghensis Krasch.) و جامه در (Salsola arbusculiformis Drob.) و درون مالچ كاه و مالچ سنگ به روش كپه‌كاري كشت شد. در بهار و تابستان 1390 (3 سال پس از اجراي از عمليات)، تنوع گونه اي در چاله هاي كپه كاري و در فضاي باز مجاور بررسي شد. نمونه برداري از پوشش گياهي به روش تصادفي- سيستماتيك ، در 180 كوادرات بر مبناي فراواني افراد انجام شد. بر اساس نتايج، تنوع گونه اي شانون در چاله هاي زيراشكوب بوته ها نسبت به چاله هاي فضاي باز (53/2 در برابر 35/2) بيشتر بود. مالچ كاه سبب حفظ تنوع گونه‌اي شد، اما مالچ سنگ باعث كاهش تنوع شد. نوع بوته در احياي تنوع زيراشكوب خود تعيين كننده بود، به‌طوري‌كه در زيراشكوب كلاه ميرحسن، تنوع گونه اي سيمپسون در محل چاله بيشتر از شاهد (69/0در برابر60/0) بود، اما در زيراشكوب گون، تنوع در محل چاله كمتر از شاهد بود. در مورد بوته هاي جامه در و درمنه تفاوت معني‌داري با شاهد مشاهده نشد. به‌طور كلي استفاده از مالچ كاه و كاشت در زيراشكوب گياهان بالشتكي مي تواند سبب حفظ تنوع گونه اي در چاله هاي كپه كاري شود.

Some range restoration activities, such as interseeding forage plants within the pits (Kopekari), lead to small scale disturbance of soil surface and rangeland vegetation, which may subsequently provide spaces for invasive plants. This research was aimed to investigate the effects of local disturbance, created by a Kopekari project, on the plant species diversity and richness, in Kranakh rangelands, Germeh, Northern Khorasan Province. In autumn 2009, a forage perennial grass (Agropyron desertorum, had been sown under the canopy of four rangelands shrubs (Astragalus gossypinus Fisch., Acantholimon ptereostegium Bunge, Artemisia kopetdaghensis Krasch., and Salsola arbusculiformis Brob.), under straw or stone mulches, or in open areas. Three years later (spring-summer 2011) species diversity was simultaneously assessed within the Kopekari pits or in the adjacent undisturbed areas. Plant sampling was conducted via a systematic-randomized design, in which species abundances were counted within 180 quadrates. Results indicated higher plant diversity (Shannon) within kopekari pits under the canopy of shrubs as compared with those in open areas (2.53 vs. 2.35). Straw mulch could preserve the plant diversity but the stone mulch had a negative effect. The effects of shrubs were also variable, Acantholimon increased (0.69 vs. 0.6), Astragalus decreased, but Artemisia and Salsola showed similar diversity (Simpson) under the canopies as compared with the control treatments. In conclusion, using straw mulches or seeding under the canopy of cushion-like shrub species is useful for restoration of plant diversity, at the Kopekari projects.