روند تحولات تاريخي فضاهاي گذران اوقات فراغت زنان از قاجاريه تاكنون در شهر تهران

A Study of Changes in Leisure Places for Women from the Qajar Era to the Present Time in Tehran

يكي از انواع فضاهاي عمومي شهر، فضاهاي گذران اوقات فراغت مي‌باشد. مهم‌ترين علت تفاوت فضاهاي فراغتي در شهرهاي اسلامي با ساير شهرها، تاكيد دين اسلام بر مساله جنسيت در فضاهاي عمومي و رعايت اصل تفكيك جنسيتي و تعيين شرايط و ضوابط خاص براي حضور زنان و مردان در اين فضاهاست. تهران به عنوان مهم‌ترين كلان شهر ايران و پايتخت يك كشور اسلامي از گذشته تا كنون شاهد تغييرات زيادي در سيماي فضاهاي فراغتي خود بوده است. در اين مقاله با تكيه بر دو نوع روش تحقيق تاريخي و نيز روش تحقيق توصيفي- تحليلي سير تاريخي مساله جنسيت و فضاهاي گذران اوقات فراغت زنان از زمان قاجاريه تا كنون در تاريخ شهر تهران بررسي گردد و نقش فرهنگ اسلام و ويژگي هاي تاريخي- سياسي در تغييرات حضور زنان در فضاهاي فراغتي شهر تهران از آن دوره تا كنون نشان داده شود. نتايج تحقيق حاكي از آن است كه فضاهاي فراغتي شهر تهران بر اساس جنسيت، ازدوره قاجار تا دوره معاصر را مي‌توان به سه دسته فضاهاي فراغتي كاملاً زنانه، فضاهاي فراغتي كاملاً مردانه و فضاهاي فراغتي مردانه/ زنانه تقسيم كرد. حضور زنان در هر كدام از اين فضاهاي فراغتي متفاوت از ديگري بوده است. بررسي‌ها نشان داد حضور زنان در فضاهاي فراغتي كه متعلق به هر دو جنس مي‌باشد نسبت به گذشته بيشتر شده و در عين حال فضاهاي فراغتي منحصر به يك جنس نيز در اين دوره بازتوليد شده‌اند كه مي‌توان به پارك بانوان, پارك‌هاي آبي، سالن‌هاي اجراي موسيقي منحصراً براي بانوان و استاديوم‌هاي ورزشي براي مردان اشاره كرد.

One of the public places in any given city is a place to have some fun. The most important feature of Islamic cities is the emphasis on gender segregation in public places and special required conditions for men and women to attend public places. Tehran as the most important metropolis in Iran and the capital of an Islamic country, has been witnessing a lot of changes in its leisure places looks. Through historical method and descriptive-analytical method this research studies women’s leisure places from Qajar Era until now and the role of Islamic culture and historical-political features of Tehran as well as changes made in women’s attendance in those places. The results indicate that gender based leisure places in Tehran from Qajar Era until now can be divided into three categories: feminine, masculine, and feminine-masculine leisure places. Women’s presence in each of these places has been different from the other. Accordingly, Women’s presence in leisure places for both genders has risen compared to the past. Gender oriented leisure places have been reproduced too, namely women’s park, water parks, women’s concert halls, men’s stadiums.