ظرفيت نگهداري آب روي تاج‌پوشش و تاثير آن بر باران‌ربايي توده كاج تهران در منطقه نيمه‌خشك

Canopy water storage capacity and its effect on rainfall interception in a Pinus eldarica plantation in a semi-arid climate zone

تحقيق حاضر با هدف برآورد ميزان ظرفيت نگهداري آب روي تاج‌پوشش و تاج‌بارش مستقيم در توده جنگل‌كاري شده كاج تهران (Pinus eldarica Medw.) در پارك جنگلي چيتگر واقع در منطقه نيمه‌خشك با بارندگي ساليانه 6/267 ميلي‌متر و دماي ساليانه 2/17 درجه سانتي‌گراد انجام شد. ميزان بارندگي در هر بارش توسط 6 عدد جمع‌آوري كننده باران در يك محيط باز واقع در نزديكي توده هدف و تاج‌بارش توسط 45 عدد جمع‌آوري كننده نصب شده به‌صورت تصادفي در سطح توده، از مهر 1388 تا ارديبهشت 1389 اندازه‌گيري گرديد و باران‌ربايي به‌طور غيرمستقيم با تفاضل تاج‌بارش از مقدار بارندگي در هر بارش برآورد شد. در اين مدت، در مجموع 8/164 ميلي‌متر باران ثبت شد كه از اين مقدار، 2/61 ميلي‌متر آن به باران‌ربايي و 6/103 ميلي‌متر آن به تاج‌بارش اختصاص يافت. مقدار ظرفيت نگهداري آب روي تاج‌پوشش با 3 روش غيرمستقيم (از نمودار رابطه بين تاج‌بارش و بارندگي در هر بارش) Leyton، Gash و Morton و Pypker- Jackson به‌ترتيب 7/1 ميلي‌متر، 4/1 ميلي‌متر و 8/1 ميلي‌متر و ضريب تاج‌بارش مستقيم 1422/0 برآورد شد. در بارندگيهاي بيش از 6/1 ميلي‌متر و كمتر از 6/1 ميلي‌متر، به‌ترتيب حدود 44 و 3/91 درصد از مقدار بارندگي در هر بارش به صورت باران‌ربايي از دسترس خارج شد. ظرفيت نگهداري آب روي تاج‌پوشش بخش قابل توجهي از باران‌ربايي را در توده جنگل‌كاري شده كاج تهران در منطقه نيمه‌خشك كه رطوبت خاك يك فاكتور محدود كننده در رشد گياه و توليد آن محسوب مي‌شود، به خود اختصاص داد.

Forest canopy rainfall interception loss (I) and canopy water storage capacity (S) are important components of the water balance in arid and semi-arid climate zones. The goal of this research was to quantify S and free throughfall (p) in a mature Pinus eldarica Medw. afforestation planted in the Chitgar Forest plantation near Tehran, Iran. Measurements of gross precipitation (GR (n=6)) and throughfall (TF (n=45)) were recorded on an event basis from September 2009 to April 2010. I was calculated as the difference between GR and TF. For the measurement period, GR totaled 164.8 mm and rainfall interception loss (I) was 61.2 mm. In this study S was estimated as 1.7 mm, 1.4 mm and 1.8 mm by methods of Leyton, Gash and Morton, and Pypker- Jackson, respectively. Free throughfall (p) was estimated 0.1422. I was estimated 44% and 91.3% of total GR for rainfall events sufficient to saturate the canopy (GR > 1.6 mm) and insufficient to saturate the canopy (GR > 1.6 mm), respectively. The results demonstrate that canopy storage capacity represents a considerable portion of intercepted rainfall from GR in P. eldarica plantation regions of the semi-arid climate zone of Iran where soil moisture is a limiting factor on plant growth and productivity.