مكان يابي و تحليل تناسب فضاي سبز شهري با در نظر گرفتن اصول اكولوژيك (مطالعه موردي: پارك‌هاي محله‌اي بيرجند)

Site Selection and Suitability Analysis of Urban Green Space Based on Ecological Principles: Case Study of Birjand Local Parks

فضاي سبز، به‌عنوان يكي از شاخص‌هاي توسعه‌يافتگي جوامع داراي ابعاد زيست محيطي، اجتماعي، فرهنگي، اقتصادي وكالبدي است و براي اين‌كه بتواند نقش‌ها و عملكرد‌هاي خود را به خوبي ايفا كند، اولين و مهمترين گام تعيين مكان‌هاي مناسب براي آن است، كه پيش زمينه آن تجزيه‌و‌تحليل تناسب فضاي سبز است. و سه گام اصلي آن تعيين عامل‌هاي تناسب، وزن‌دهي عامل‌ها به روش AHP و در پايان روش هم‌اندازي لايه‌ها و تهيه نقشه تناسب نهايي است، كه اين نقشه هم نشان‌دهنده مكان‌هاي مناسب براي ايجاد پارك محله‌اي است و همچنين مي‌توان بر اساس آن تحليل تناسب پارك‌هاي موجود را انجام داد. به‌همين منظور در اين پژوهش براي تحليل تناسب فضاي سبز شهري بيرجند (در مقياس پارك محله‌اي) معيارهايي در سه گروه: 1- معيارهاي فيزيكي؛ كه خود به دو دسته معيارهاي مكاني(شيب، فاصله از منابع آب) و وضعيتي (فاصله از مناطق مسكوني، فاصله از خيابان‌هاي اصلي، فاصله از مراكز فرهنگي و آموزشي و قيمت زمين ) تقسيم مي‌شود.2- معيارهاي جمعيتي (تراكم جمعيت) و 3- معيارهاي اكولوژيكي (غناي لكه‌اي، ارتباط و پيوستگي لكه‌ها و...) انتخاب شد. بنابراين پس از تهيه نقشه تناسب نهايي، تحليل اكولوژيكي و اجتماعي نيز به تحليل مكاني موقعيتي تركيب شد تا بتوان تحليلي همه جانبه از وضعيت فضاي سبز داشت. در پايان مطابقت نتايج به دست آمده و وضع موجود باطرح تفضيلي مورد بررسي قرار گرفت، مشكلات موجود و پيشنهادهايي لازم براي بهبود وضعيت تناسب مشخص شد و نيروي مناطق مختلف شهر براي توسعه اين نوع فضاي سبز و مكان‌يابي آن برآورد شد.

Green space, as a social development indicator has environmental, social, cultural, economical, and skeletal aspects and to be able to play its role effectively, the first and most important step is to select an appropriate site for it. Site selection necessitates stability analysis of urban green space. The main three steps are identifying stability factors, AHP-based weighting factors and layers overlaying and providing suitability map. The map shows appropriate places for developing local parks and it helps to analyze the stability of the existing parks. In the present research, to analyze the stability of urban green space in Birjand (on local park scale), three criteria are selected as follows: (1) physical or environmental which is divided into two groups of local criteria (slope, distance from water resource) and situational (distance from residential areas, distance from main streets, distance from educational and cultural centers and land price), (2) population criteria (population density) and (3) ecological criteria (patch richness, patch relations and …). Therefore, after providing a suitability map, social and ecological analyses were combined with situational local analysis to have a holistic analysis of green space. Finally, the findings and the current situation’s compatibility with the described plan was studied, the problems were addressed and the potential of different urban areas for developing this type of green space and site location were assessed.