تطور سكونت شهري از مجموعه‌هاي فاميلي(محله‌اي)تا بلوك‌هاي آپارتماني(تفاوت‌هاي اساسي خانه و مسكن در شهر يزد)

From Houses to HousingYazd as a Model of Urban Residential Development from Family Collections (Neighborhoods) to Apartment Blocks

مسكن نياز اساسي انسان است. اين نياز به علت تمايزهايي كه با ديگر نيازهاي انسان دارد، جايگاهي خاص در اقتصاد، سياست، فرهنگ و جامعه دارد، چرا كه تغيير در هر بخش فوق مي‌تواند بر اين بخش آثار زيادي داشته باشد. اين نياز اوليه و اساسي (مسكن) در شهر يزد از گوناگوني فراوان برخوردار بوده است. اين تنوع، معلول عوامل اقتصادي، اجتماعي، معيشتي، شغلي، مذهبي، هنري، موقعيت جغرافيايي، تاريخ، فرهنگ و جامعه اين شهر بوده است. بنابراين، در شكل خانه، محل زندگي به مفهوم كامل آن تجلي يافته است. بدين ترتيب سكونت، اشتغال، فراغت و اوج روابط خويشاوندي در مجموعه هاي فاميلي در قالب اجتماعات كوچك به نام خانه ظهور يافته بودند. امروزه مسكن مفهوم خاص محل سكونت را دارد. پژوهش حاضر چنين پويشي را رديابي مي كند، در واقع هدف بررسي الگوي سكونت در شهر يزد است. در اين پژوهش مجموعه هاي فاميلي و سنتي و مجموعه‌هاي آپارتماني در شهر يزد به لحاظ ابعاد كالبدي و اجتماعي مقايسه شده‌اندو بر اين اساس سعي در برجسته نمودن تفاوت هاي ماهوي خانه و مسكن است. روش اين پژوهش تاريخي، توصيفي و ميداني است. ابزار جمع آوري اطلاعات در راستاي دستيابي به هدف، اسناد مربوط به گونه شناسي مسكن در شهر يزد از گذشته تا كنون است. در اين پژوهش گونه هايي از پلان خانه هاي قديمي و مجموعه هاي فاميلي بررسي و ابعاد اجتماعي و فرهنگي آنها تجزيه و تحليل شده است. نتايج نشان دهنده آن است كه مسكن امروزي حاصل كاهش تدريجي هويت و عملكرد خانه هاي سنتي است كه نتوانسته است براي عناصر كالبدي آن جايگزيني بيابد و الگويي عاريتي و تكعملكردي براي سكونت و به عبارتي خوابگاه شده است.

Housing is a basic human need. Due to its distinctions from other human needs, it has a special standpoint in economy, politics, culture and society as any changes in any of the above sections may considerably affect this section. This fundamental and primary need (housing) has many diversities and varieties in City of Yazd. This diversity has been caused by the cityʹs economic, social, living, occupational, religious, artistic, geogrophical, historical, cultural and community factors. Sometimes, living places have been manifested as a house in its general concept. Thus, residence, employment, leisure and top kinship ties have been emerged in family collections as small communities called houses. However, housing has the special meaning of residential place in todayʹs life. The present work folowed such an investigation and attempted to highlight substantial differences of housing from houses. This research was a historical and descriptive survey. Also, several groups of some models were examined and the results indicated that todayʹs housing was the result of gradual reduction in the identity and operation of traditional houses. This kind of housing as a borrowed and single functional model for residence or a hostel has been developed without finding any replacements for the physical elements in traditional houses.