تبيين تمركز اجتماعي- فضايي آسيب‌پذيري شهر تهران دربرابر زلزله

Explaining the Vulnerability of Socio-Spatial Concentration of Tehran City in Relation to Earthquake

امروزه، علاوه‌بر تحليل توزيع فضاييِ آسيب‌پذيري،‌ بر ريشه‌يابي و شناخت علل تفاوت‌ها و تمركزهاي اجتماعي- فضايي آسيب‌پذيري در چارچوب ديدگاه‌هاي ساخت اجتماعي و تركيبي تاكيد مي‌شود. ازاين‌رو، چگونگي و چرايي تمركز آسيب‌پذيري يكي از اهداف مطالعات رهيافت نرم است. با اين نگاه و براساس مسيله «تمركز آسيب‌پذيري نسبت به زلزله در محله‌ها و خانوارهاي جنوبي شهر تهران»، سوال پژوهش چنين طرح شد: «تمركز اجتماعي- فضايي آسيب‌پذيري شهر تهران چگونه قابل تبيين است؟». با تبيين نظري مسيله پژوهش، چارچوب نظري تدوين و فرضيه‌ها بيان شد. براي آزمون فرضيه‌ها، حجم نمونه مطابق واحد تحليل خانوار در محله به‌روش كوكران محاسبه، و نمونه‌گيري به‌روش خوشه‌اي انجام شد. تحليل داده‌هاي پيمايشي نيز با روش‌هاي واريانس يك‌طرفه، رگرسيون و تحليل مسير صورت گرفت. نتايج تحليل واريانس، معناداري تفاوت ميانگين پايگاه اقتصادي- اجتماعي و آسيب‌پذيري محله‌هاي چهارگانه را نشان مي‌دهدكه بيانگر جدايي‌گزيني اجتماعي- فضايي خانوارها و تمركز آسيب‌پذيري بيشتر در محله‌هاي داراي ميانگين پايگاه پايين‌تر است. مطابق ضريب تعيين رگرسيون چندگانه نيز، 88 درصد تغييرات آسيب‌پذيري توسط عوامل محله و پايگاه تبيين مي‌شود. براساس آن، سكونت در محله‌هاي پايين‌تر رابطه معكوس با پايگاه و رابطه مستقيم با ميزان آسيب‌پذيري دارد. درمجموع، يافته‌هاي تحقيق بيانگر نقش اساسي عوامل پايگاه و محله در تمركز آسيب‌پذيري است.

To reduce the vulnerability of cities in relation to earthquake we should know why and how vulnerabilities exist and concentrate in specific spaces, among specific groups and people. So the main question of this research formed as: "how we can explain the vulnerability of socio-spatial Concentration of Tehran metropolis in relation to the earthquake hazard"? To explain the theory, the theoretical literature review shows three views: bio-physical, social structure and synthetic. In order to form the theoretical framework the following hypotheses presented: 1) Changing vulnerability degree to earthquake hazard relates to segregation and dwelling of different households in various neighborhoods; 2) the increase of socio-economic status results the decrease of vulnerability degree. For experimental judgment, correlation and causal-comparative methods, field data collecting and quantitative analyzing methods applied. One-way analysis of variance showed that the average of socio-economical status and the average of vulnerability in 4 neighborhoods differ significantly. According to multiple regressions, 88 percent of household vulnerability degree differences are explained by linear combination of socio-economical status and neighborhood variables. Thereafter, a strategic framework and necessary guidelines offered based on the results.