برهم‌كنش‌هاي سياسي- اقتصادي شهر نيشابور

Eco-political interactions between Nishapour and its hinterlands during Sassanian period

نيشابور، عليرغم دارابودن اهميت استراتژيك و ژيوپلتيك در دوره ساساني، كمتر مورد توجه باستان‌شناسان دوران تاريخي قرار گرفته است. تحليل نويافته‌هاي باستان شناختي از كهندژ شهر ساساني نيشابور و شناسايي استقرارهاي ساساني در پهنه دشت نيشابور، مي‌تواند تا حدود زيادي بازسازي سازمان اقتصادي-سياسي جوامع مستقر در اين منطقه از ايران را ميسر سازد. در اين مقاله سعي شده با تحليل داده‌هاي سفالي در قالب مدل‌هاي كمي همچون تحليل رگرسيون و مطالعه الگوي استقرارهاي پراكنده در دشت نيشابور با بهره گيري از ابزارهاي نظري همچون تحليل رتبه-اندازه به گمانه زني درباره كيفيت تعامل نيشابور با زيستگاه‌هاي اقماري‌اش پرداخته شود. ميزان نفوذ مركز نيشابور بر اقمارش با تكيه بر متون تاريخي و تحليل داده‌هاي باستان شناختي، در نهايت، اين فرضيه را به ذهن متبادر مي‌سازد كه الگوي حاكم بر تعاملات سياسي-اقتصادي سكونتگاه‌هاي نيشابور در دوره ساساني قرابت زيادي با الگوي هسته-پيرامون داشته است.

In the face of strategic and geopolitical importance of Nishapur, this city was not much taken into consideration by the archeologists of the historic period. The analysis of the new findings of the ancient castle of Sasanian Nishapur as well as the identification of some Sasanian settlements in the plain of Nishapur can make it possible to re-configure the eco-political structures of the communities that populated this area of Iran to a large extent. This paper assesses how the the interaction occurred between Nishapur and its hinterland by ceramic analysis in the framework of the quantitative models such as regression analysis and rank-size model. According to the historical records and archeological analysis, the magnitude of Nishapurʹs influence on its hinterland brings it to mind that the pattern of eco-political interaction in Nishapurʹs hinterland at the time of Sasaninas have resembled the core-periphery model.