ارزش عقل از ديدگاه ابن‌عربي و علامه طباطبايي

Status of Reason in Viewpoints of Ibn Arabi and Allama Tabatabaie

ابن‌عربي بر نقش دوگانه عقل كه داراي دو حكم متفاوت است تاكيد مي‌ورزد. او معتقد است عقل از جنبه «فعل» متناهي و از جنبه «قبول» نامتناهي است. به اعتقاد او، در مقام فعل، از قلمرو محدود و معيني برخوردار است، اما در مقام قبول، حد و مرزي ندارد و مي‌تواند در پرتو قلب و وحي، منور گردد و حقايق را دريافت كند. عقل در اين وجه مقلد و تابع وحي و قلب است .از ديدگاه علامه طباطبايي، عقل يكي از شريف‌ترين نيروهاي انساني است كه مي‌تواند كليات و حقايق را ادراك كند. اما به‌تنهايي قادر به تحصيل و درك همه حقايق نيست، بلكه عقل به‌عنوان ابزار معرفتي انسان، داراي حيطه و قلمرو مشخص بوده و نيازمند وحي است تا به معارفي كه خارج از دسترس اوست، راه يابد. عقل، نه آن مقدار ناتوان است كه از فهم كتاب و سنت به‌نحو كلي عاجز باشد و نه آن مقدار توانمند است كه بدون هيچ‌گونه محدوديتي بتواند به شناخت كامل خداوند و حقايق، نايل گردد. درعين‌حال عقل و ادراكات آن ارزشمند است، بدين معنا كه مي‌توان براي شناخت گزاره‌هاي وحياني از آن بهره جست.

Ibn Arabi lays emphasis on the dual role of reason as two different issues. He maintains that from the viewpoint of action, reason is finite while from the viewpoint of acceptance it is infinite. In his opinion, reason in acting, enjoys a limited and definite realm, but in acceptance, it does not have any border or limit and can be illuminated in the light of heart and revelation to perceive the truths. In this regard, reason is a follower and function of revelation and heart. In viewpoint of Allamah Tabatabie, reason is one of the noblest human forces that can comprehend generalities and truths. However, he maintains that reason alone cannot comprehend all the truths he rather maintains that reason as an epistemological instrument has realm and border. Man’ reason needs revelation to gain access to the knowledge which is out of its reach. Reason is neither capable of understanding the Book and Tradition nor is it capable of knowing God and the truths without any limitation. Reason and its perceptions are valuable in the sense that one can use it for the understanding of revelatory statements.