روند تغييرات پوشش گياهي و توليد در مراتع استان مازندران طي يك دوره 4 ساله (1384-1381)

Investigation on variation trends of vegetation and yield in rangelands of Mazandaran province (2001-2005)

ارزيابي مراتع و شناسايي تغييرات موجود در پوشش گياهي، توليد و عوامل موثر بر آنها از موارد مهم براي برنامه‌ريزي و اعمال مديريت صحيح بهره‌برداري است. بر اين اساس ابتدا با استفاده از منابع در دسترس، رويشگاه‌هاي عمده استان مازندران تعيين و بعد در مناطق معرف هر رويشگاه يك سايت براي آماربرداري در سال 1380 تاسيس گرديد. در 10 سايت ايجاد شده، عوامل مربوط به پوشش گياهي (پوشش تاجي و توليد) در زمان آمادگي مرتع در طول 6 ترانسكت 200 متري در60 پلات يك مترمربعي اندازه گيري شد. نتايج نشان داد كه بيشترين مقدار متوسط درصد پوشش گياهي در سايتهاي ده گانه، حداكثر در سال 1383 به-ميزان 22/50 (درصد) و بيشترين ميزان توليد نيز 87/417 (كيلوگرم در هكتار) در سال 1383 بوده‌است. حداقل درصد پوشش در سال 1381 با ميانگين 38/47 درصد و ميانگين توليد 46/391 و 63/391 در سالهاي (1381) و (1382) بوده‌است. بر اين اساس مشخص گرديد كه درصد پوشش و توليد با بارندگي در ارتباط بوده ‌است. به طوري كه در بيشتر سايتهايي كه ميانگين بارش بخصوص بارش در اواخر زمستان و بهار در سال 1383 بيشتر از ساير سالها بوده به واسطه آن ميانگين درصد پوشش و توليد در همين سال بيشتر از ساير سالهاي مورد مطالعه بوده ‌است. همچنين نحوه مديريت چراي دام در سايتها بر ميزان توليد و پوشش تاثير داشته است. سايتهاي موجود در مناطق مرتفع داراي وضعيت مطلوب‌تري مي باشند. كه آن هم به علت شرايط اقليمي مديترانه‌اي سرد و بارندگي بيشتر و مديريت مناسب چراي دام در مرتع، در اين سايتها مي‌باشد. در اين سايتها گياهان كلاس I و II وضعيت بهتري در مقايسه با مراتع پايين‌دست دارند. در سايتهاي واقع در مناطق پايين‌تر با اقليم نيمه-خشك سرد بخصوص در درمنه زارها، وضعيت پوشش گياهي در مرتبه پايين‌تر از مناطق مرتفع‌تر قرار دارد كه آن هم به علت شرايط اقليمي نيمه خشك و استفاده از مرتع در دو فصل بهار و پاييز مي باشد. در اين سايتها گياهان كلاس III غلبه يافته‌اند. بارندگي بر تمام شكلهاي رويشي تاثير داشته و براي گندميان پايا هم در درصد پوشش و هم در توليد نقش داشته است. از آنجا كه گياهان بالشتكي براي محاسبه توليد در نظر گرفته نشدند، از اين رو افزايش درصد پوشش در توليد نقش نداشته است. گياهان يكساله نيز به واسطه افزايش بارندگيهاي بهاره در برخي از سايتها در افزايش توليد نقش داشته‌اند.

Rangeland assessment and recognizing changes in vegetation, yield and their affecting factors are of important issues for planning and optimum utilization management. Firstly in 2000, main habitats of Mazandaran province were determined and then a site was selected in each reference area for collecting statistical data. Vegetative factors (vegetation cover and yield) were measured in 10 sites along six transects of 200 meter length in sixty plots of one square meter. According to the results, maximum average percentage of vegetation cover (50.22) and maximum yield (417.87) were recorded for 2003. Minimum average percentage of vegetation cover (47.38) was obtained in 2001 and average yields of 391.46 and 391.63 were obtained in 2001 and 2002, respectively. Consequently, a relationship was found between vegetation cover percentage and yield with precipitation. Most of the sites in which average rainfall especially in late winter and spring of 2003 was more than that of the other years, higher average of canopy cover percentage and yield were recorded in the mentioned year. Also, livestock grazing management was effective on amount of yield and vegetation cover. The sites located in highlands showed a better condition due to the cool Mediterranean climate and higher precipitation and proper grazing management in rangelands. The condition of class I and class II species of these sites was better than that of downstream rangelands. In the sites located in lower regions with a cold semi-arid climate especially in sagebrush lands, range condition was lower than that of the highlands due to semi-arid climatic conditions and the use of rangeland in Spring and Autumn. Class III species were dominant in these sites. Precipitation affected all vegetative forms and for perennial grasses vegetation cover percentage and yield were affected. Since cushion plants were not considered in yield calculation, the increment of vegetation cover percentage had no effect on yield. Annual plants also affected the yield due to increased spring rainfall in some sites.