ارزيابي پايداري توليد علوفه چند گونه مرتعي، در مراتع كوهستاني البرز مياني- استان قزوين

Sustainability of forage production of some rangeland species using univariate method in mountainous rangelands of Middle Alborz, Qazvin province

در اين پژوهش پايداري توليد علوفه تعدادي از گونه هاي مراتع كوهستاني الموت قزوين ارزيابي شد. اين مراتع كوهستاني جزو حوزه آبريز جنوبي رشته كوههاي البرز مياني است و در ارتفاعات شمال شرقي شهرستان قزوين قرار دارد. ميزان توليد در هكتار 24 گونه طي چهار سال، با توجه به تراكم گونه در هكتار و ميزان توليد هر پايه در 4 تكرار بصورت ماهيانه اندازه گيري شد. تجزيه واريانس مركب براي توليد كل علوفه خشك گونه هاي مورد بررسي برحسب كيلوگرم در هكتار با 4 تكرار در قالب طرح كاملاً تصادفي براي داده هاي حاصل از 4 سال انجام شد. نتايج تجزيه واريانس، اختلاف معني داري را (01/0 > P) در بين سالها و در بين گونه ها نشان داد. براساس مقايسه ميانگين به روش دانكن در سطح يك درصد و تجزيه خوشه اي گونه ها براي توليد علوفه به روش Ward، گونه هاي Agropyron intermedium ، Verbascum speciosum،Artemisia aucheri ،Eryngium billardieri Cousinia esfandiari و Cirsium haussknechtiiتوليد علوفه بيشتري نسبت به ساير گونه ها داشتند، اثر متقابل گونه در سال در سطح يك درصد معني دار شد و براساس ميانگين توليد علوفه بدست آمده در چهار سال مطالعه براي گونه هاي مورد بررسي عوامل پايداري محاسبه شد. عامل هاي CVi، S2di و R2i روند يكساني در معرفي گونه هاي پايدار داشتند و بيشتر گونه هاي پايدار براساس اين عامل ها توليد علوفه ضعيفي نشان دادند. عوامل bi، W2i و S2i نيز روند مشابهي در بيان پايداري گونه ها داشتند، و بيشتر گونه هاي پايدار براساس اين سه عامل توليد علوفه متوسطي نشان دادند. در مجموع با توجه به عوامل پايداري دو گونه Cousinia esfandiari و Artemisia aucheri پايداري توليد مطلوبي براساس بيشتر عوامل پايداري نشان دادند. گونه هاي Agropyron intermedium و Cirsium haussknechtii حساس به شرايط نامناسب ساليانه نبودند، و از طرف ديگر گونه هاي Verbascum speciosum و Eryngium billardieri به شرايط نامطلوب حساسيت بالايي داشتند، بنابراين دو گونه Agropyron intermedium و Artemisia aucheri قابل معرفي براي برنامه هاي احيا مرتع مورد نظر مي باشند.

In this study, sustainability of forage production in some rangeland species of mountainous rangelands of Alamut Qazvin was investigated. These mountainous rangelands are located in the highlands of North-Eastern city of Qazvin as a part of south basin of central Alborz Mountains. The rainfall of these natural environments is 400 mm per year. Long dry season is considered as the main characteristics of the natural environments of these ecosystems. Production per hectare of 24 species was studied during four years. Combined analysis of variance for dry forage production (kg/ha) showed significant differences (p > 0.01) among species and the years. According to the results of mean comparisons (Duncan’s multiple test) and cluster analysis (Ward method), Eryngium billardieri, Cousinia esfandiari, Artemisia aucheri, Verbascum speciosum, Agropyron intermedium, and Cirsium haussknechtii had higher forage production. Interaction effect of species * year was significant at 1% probability level and sustainability parameters were calculated based upon average forage production. Parameters of CVi, S2di and R2 had similar trends in introduction of sustainable species and most of them showed low forage production based upon these parameters. Parameters of Bi, W2i and S2i also showed the same trend in expression of sustainability and on the basis of these three parameters, an average forage production was recorded for most of sustainable species. In general, Cousinia esfandiari and Artemisia aucheri showed appropriate production sustainability based upon most sustainability parameters. Agropyron intermedium and Cirsium haussknechtii were not sensitive to adverse conditions while Verbascum speciosum and Eryngium billardieri were sensitive to adverse conditions. Therefore, Agropyron intermedium and Artemisia aucheri could be introduced for range improvement programs.