بررسي ساختار ژنتيكي جمعيت‌‌هايي از گز روغني در مراحل اوليه رشد

Genetic architecture of Moringa peregrina populations at early growth stage

گز روغني (Moringa peregrina (Forssk.) Fiori) تنها گونه جنس مورينگاست كه به صورت طبيعي در مناطقي از جنوب و جنوب شرقي كشور ما رويش دارد. اين گونه علاوه بر ارزش‌‌هاي زيست محيطي، ارزش صنعتي و دارويي زيادي دارد و در طبيعت به دلايل مختلف در معرض خطر فرسايش شديد ژنتيكي است. در اين تحقيق بذر شش جمعيت از اين گونه از رويشگاه‌‌‌‌هاي آن در مناطق جنوب شرقي كشور از روي تك پايه‌‌هاي متعددي جمع‌‌آوري شده و پس از كاشت و توليد نهال از نظر ويژگي‌‌هاي مختلف نونهالي مورد مطالعه و بررسي قرار گرفتند. از آنجا كه تك درختان هر جمعيت با ساير جمعيت‌‌ها متفاوت بوده و نتاج هر تك درخت نيز با نتاج ساير درختان متفاوت بود اطلاعات حاصل به صورت آشيانه‌‌اي تجزيه و تحليل شدند. نتايج تجزيه و تحليل داده‌‌ها نشان داد كه جمعيت‌‌ها از نظر صفات مورد مطالعه در دوره نونهالي اختلاف چنداني با هم ندارند و بيشتر اختلافات درون جمعيتي است. به عبارتي تنوع درون جمعيتي بيش از تنوع بين جمعيتي بود. با استفاده از اميد رياضي مجموع مربعات حاصل از تجزيه واريانس داده‌‌ها، واريانس بيومتريكي به اجزا ژنتيكي تفكيك گرديد كه اين تجزيه واريانس نيز حاكي از اين بود كه جز واريانس درخت در جمعيت اهميت بيشتري از ساير اجزا داشت. جز جمعيت از اجزا واريانس بسيار ناچيز و غير قابل توجه بود. اگرچه اختلاف از نظر ويژگي‌‌هاي رويشي در درختان و درختچه‌‌ها بيشتر در سنين بالاتر ظاهر مي‌شوند، ولي كمبود تنوع ژنتيكي در ويژگي‌‌هاي نونهالي در اين گونه نيز قابل توجه بوده و مي‌‌تواند حاكي از فرسايش ژنتيكي اين گونه ارزشمند باشد.

Moringa peregrina is the only species of the Moringa genus, which is growing naturally, in Southeast part of Iran. The species has industrial and medicinal values as well as environmental importance, which is suffering genetic erosion in the nature. Seeds were sampled on single plants of six plant populations in the habitats of the species in the country. The seeds were sown and several early growth stage characteristics were recorded on the seedlings based on a statistical design. Since the single trees of each plant population were not the same also the progenies of each single mother plants were not the same, the collected data were analyzed based on a nested model. Results of the analysis revealed that the plant populations were not significantly different based on the studied seedling characteristics and the majority of the differences belonged to within populations rather than between populations. Using expected mean squares, the results of analysis of variance were divided to their components. The analysis also showed that trees within population component of variance were stronger than the other components and the population component was not remarkable. Although the growth characteristics of the tree species would be more visible on higher ages of the trees, but the negligible genetic variation of the characteristics on the valuable species may be due to genetic erosion.