بررسي روابط صفات و تجزيه عليت در توده‌هاي گلرنگ وحشي (Carthamus oxyacanthus) و لاين‌هاي گلرنگ اهلي (C. tinctorius L.) در شرايط تنش و بدون تنش خشكي

Syudy of relationships between traits and path analysis in cultivated (Carthamus tinctorius) and wild (Carthamus oxyacanthus) safflower genotypes under normal and water deficit conditions

به‌منظور بررسي همبستگي صفات، كشف روابط پنهاني حاكم بر آن‌ها و تعيين مهم‌ترين اجزاي دخيل در توجيه تنوع عملكرد دانه در ژنوتيپ‌هاي گلرنگ اهلي و وحشي و تاثير تنش رطوبتي بر اين پارامترها، آزمايشي در سال 1387 در مزرعه دانشگاه صنعتي اصفهان اجرا گرديد. نتايج نشان داد كه گونه وحشي در شرايط تنش عملكرد خود را تا حدود زيادي حفظ مي‌كند. تحت شرايط عادي رطوبتي در ژنوتيپ‌هاي اهلي صفات تعداد دانه در طبق، روز تا گل‌دهي، وزن دانه در طبق و ارتفاع بوته بالاترين همبستگي مثبت را با عملكرد داشتند. همين روابط تحت شرايط تنش رطوبتي نيز صادق بود با اين تفاوت كه عملكرد دانه با تعداد دانه در طبق همبستگي نداشت. در ژنوتيپ‌هاي وحشي تحت شرايط بدون تنش رطوبتي عملكرد دانه با تعداد طبق در بوته و وزن دانه در طبق همبستگي مثبت دارا بود در حالي‌كه تحت شرايط تنش عملكرد دانه با ارتفاع، تعداد طبق در بوته و وزن هزاردانه همبستگي مثبت داشت. نتايج رگرسيون گام به گام بيان گر آن بود كه نوع و ترتيب اهميت اجزاي عملكرد در گلرنگ اهلي بيش‌تر از شرايط كمبود آب و خشكي متاثر مي‌گردد. تجزيه عليت نشان داد كه در هر دو گونه اثرات مستقيم و غيرمستقيم صفات بر عملكرد دانه تحت شرايط تنش و بدون تنش متفاوت است. به‌طوري‌كه در شرايط آبياري كافي، گياه از طريق تعداد طبق در بوته و تعداد دانه در طبق به‌طور مستقيم بر عملكرد دانه تاثير مي‌گذارد ولي در شرايط تنش خشكي وزن هزاردانه يك عامل موثر در تبيين تغييرات عملكرد است. در مجموع نتايج نشان داد كه گونه وحشي از تحمل بالايي به تنش خشكي برخوردار است و مي‌تواند در برنامه‌هاي اصلاحي گلرنگ استفاده شود.

To investigate the relationship between different traits, discover factors affecting this relationship and to identify components of seed yield in cultivated and wild safflower genotypes, this investigation was conducted at Isfahan University of Technology research farm under two different water regimes during 2008. Significant differences were observed between genotypes belonged to the two species for drought tolerance. Wild genotypes were more tolerant than the cultivated genotypes. In cultivated genotypes under normal moisture condition, number of seed per head, days to flowering, head weight and plant height had a positive correlation with seed yield. Under water deficit condition, seed yield showed non-significant correlation with number of seed per head. Similarly in wild safflowers number of heads per plant and seed weight per head had positive correlation with seed yield under normal condition. Under stress; seed yield was correlated with plant height, number of head per plant and thousand seed weight. Results of step wise regression showed that the kind and order of seed yield components in cultivated safflower was more affected by drought condition. Path analysis indicated that moisture stress changed direct and indirect effects of traits on seed yield. Under normal irrigation regime development of reproductive system (increasing number of head per plant and number of seed per head) directly affect yield, while under deficit irrigation, thousand seed weight was the effective parameter. Results indicated that wild species had high drought tolerance which can be used for breeding of cultivated safflower.