مقايسه روش‌هاي مختلف ارزيابي پايداري ژنوتيپ‌هاي گندم نان در شرايط تنش خشكي

Comparison of different methods of stability evaluation in bread wheat genotypes under drought stress conditions

تنش خشكي يكي از مهم‌ترين عوامل محدودكننده توليد عملكرد گياهان زراعي در دنيا است. برهم‌كنش ژنوتيپ در محيط (G×E) تحت تنش خشكي بسيار معمول بوده و پيشرفت كارهاي اصلاحي را مشكل مي‌سازد. براي ارزيابي اين برهم‌كنش، 20 ژنوتيپ گندم نان در يك طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در 3 تكرار و 2 مكان (مكان تنش و مكان غيرتنش) در دو سال‌ زراعي مورد بررسي قرار گرفتند. پايداري ژنوتيپ‌ها با استفاده از چندين روش پايداري از جمله انحراف از خط رگرسيون و ضريب خط رگرسيون در روش ابرهارت و راسل، واريانس پايداري شوكلا، انتخاب هم‌زمان براي عملكرد و پايداري، اكووالانس ريك و روش ناپارامتري رتبه مورد ارزيابي قرار گرفت. هدف از اين مطالعه مقايسه نتايج روش‌هاي بالا و انتخاب ساده‌ترين روش براي تعيين پايداري ژنوتيپ‌ها بود. در بيش‌تر روش‌ها ژنوتيپ‌هاي شماره 9 و 12 به‌عنوان پايدارترين ژنوتيپ‌ها انتخاب گرديدند. ضرايب همبستگي روش‌هاي مختلف تعيين پايداري ژنوتيپ‌ها با استفاده از ضريب همبستگي اسپيرمن تعيين گرديد. به‌دليل همبستگي قوي معني‌دار بين ميانگين عملكرد و ميانگين رتبه و همبستگي‌هاي قوي و معني‌دار بين انحراف از رگرسيون و ساير روش‌هاي مورد استفاده و همبستگي قوي بين اين روش با روش انحراف معيار رتبه مي‌توان نتيجه گرفت كه روش ساده رتبه‌بندي براي تعيين پايدارترين ژنوتيپ‌ها كافي بوده است.

Drought stress is one of the most important factors limiting the productivity of crop plants around the world. Genotype-by environment (G×E) interactions are common under drought and make breeding progress difficult. For this reason twenty genotypes of bread wheat were evaluated in a randomized complete block design with 3 replications at 2 locations (stress and non-stress environments) in two growing seasons. Stability of genotypes were evaluated by using of several methods such as coefficient of regression and deviation from regression in method of Eberhart and Russell, stability variance of Shukla, simultaneous selection for yield and stability, Rick ecovalance and ranking method. The object of this study was to compare the results of above methods and to introduce the simplest method for determining stable genotypes. In the most methods genotypes 9 and 12 selected as stable genotypes. Coefficients of correlation between different methods were calculated using Spearmanʹs coefficient. Regard to strength significant correlation between mean yield and mean of ranks in ranking method, strength significant correlations between deviation from regression and most of used methods and its highly significant correlation with standard deviation in ranking method, itʹs concluded that the simple method of ranking was enough for determining stable genotypes.