تاثير محلول پاشي ريزمغذي‌هاي آهن، روي و كلسيم بر عملكرد دانه و روغن ارقام كنجد

Effect of spraying micronutrients Fe, Zn and Ca on grainand oil yield of sesame (Sesamus indicum L.) varieties

اين پژوهش به‌منظور ارزيابي تاثير محلول پاشي ريزمغذي‌هاي آهن، روي و كلسيم بر عملكرد دانه و اجزاي عملكرد 7 رقم كنجد در سال زراعي 1386 در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه شاهد انجام شد. آزمايش به‌صورت كرت هاي خردشده در قالب طرح پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي با 3 تكرار اجرا گرديد. عامل اصلي شامل 4 عامل محلول سولفات آهن، سولفات روي، نيترات كلسيم و تيمار شاهد (آب) و عامل فرعي شامل 7 رقم كنجد (يكتا، ورامين 237، كرج 1، برازجان 2، جيرفت 13، بوشهر 2 و داراب 14) بودند. نتايج تجزيه واريانس اختلاف‌هاي معني‌داري را بين 4 تيمار ريزمغذي در مورد صفات تعداد دانه در كپسول، وزن هزاردانه، تعداد دانه در بوته، درصد روغن و عملكرد دانه و روغن نشان داد، ولي اثر متقابل رقم در ريزمغذي براي هيچ‌كدام از صفات به‌جز درصد روغن (01/0P < ) معني‌دار نشد. عنصر روي بيش‌ترين تاثير را بر عملكرد دانه (37/1 برابر)، تعداد دانه در كپسول (30/1 برابر) و عملكرد روغن (41/1 برابر) در مقايسه با تيمار شاهد داشت. بيش‌ترين همبستگي بين عملكرد دانه با تعداد دانه در بوته (95/0) و تعداد كپسول در بوته (93/0) مشاهده شد. با تجزيه رگرسيون گام به گام 4 صفت تعداد دانه در بوته، وزن هزاردانه، تعداد شاخه‌هاي فرعي و تعداد دانه در كپسول به‌ترتيب وارد مدل رگرسيوني شدند. در اين آزمايش عناصر كلسيم و روي بيش‌ترين تاثير را در افزايش درصد روغن و عملكرد دانه و روغن كنجد داشته و دو رقم بوشهر و برازجان با بالاترين عملكرد دانه و عملكرد روغن به‌عنوان بهترين ارقام معرفي شدند.

This study was performed in order to evaluate the effects of spraying micronutrients iron, zinc, calcium on yield and yield components of seven sesame varieties on 2007 cropping season in research farm of Shahed University. The experiment was performed as split-plot based on randomized complete blocks design with three replications. The main factor included FeSo4, ZnSo4, CaNo3 and control (water) solutions. The sub-main factors were seven varieties (Yekhta, Varamin 237, Karaj 1, Borazjan 2, Jiroft 13, Bushehr 2 and Darab 14) of sesame. The results of variance showed significant differences among micronutrients on seeds per capsule, 1000-seed weight, oil percent and grain and oil yields. The cultivar×micronutrient interactions were not significant for all traits exception for oil percent (P < 0.01). Zinc was highly affected grain yield (1.37 fold), seeds per capsule (1.30 fold) and oil yield (1.41 fold) in comparison with control treatment. The highest significant correlation observed between grain yield with seeds per plant (0.95) and grain yield with capsule per plant (0.93). According to stepwise regression analysis four traits, seeds per plant, 1000-seed weight, Secondary branches number and seeds per capsule were entered in regression equation. In final conclusion, this survey showed that zinc and calcium were the best micronutrients to increase oil and grain yields of sesame and the cultivars Bushehr 2 and Borazjan 2 were introduced as the best cultivars with high grain yield (27.5 and 24.1 gr.plant-1) and high oil yield (13.8 and 12.6 gr.plant-1).