بررسي اثر مقادير مختلف بهره‌برداري بر توليد علوفه و شادابي گونه Festuca ovina L. (مطالعه موردي: مراتع قره‌باغ استان آذربايجان غربي)

Effect of different harvesting intensities on forage production and vigor of Festuca ovina L. (Case study: Qarebagh rangelands, western Azarbayjan)

بهره‌برداري مناسب و مجاز از مرتع موجب پايداري پوشش گياهي، جلوگيري از تخريب و بهبود وضعيت آن مي‌شود. با دانستن حد بهره‌برداري مجاز گونه‌ها و با داشتن اين ميزان به‌عنوان يكي از اطلاعات مفيد، مي‌توان براي تعيين ظرفيت چرايي و در نتيجه توزيع مناسب دام در مرتع اقدام كرد. براي رسيدن به اين هدف مطالعه اثر تقليد چرا بر توليد علوفه و شادابي گونه Festuca ovina در مراتع قره‌باغ آذربايجان غربي به اجرا درآمد. تيمارهاي آزمايشي شامل چهار شدت برداشت 25، 50 و 75 درصد و شاهد (بدون برداشت) بودند. نتايج حاصل در قالب طرح اسپليت پلات در زمان در چهار سال 1386 تا 1389 در ده تكرار در نرم‌افزارهاي SASو IRRISTAT مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. نتايج حاصل نشان داد كه اثر سال، شدت‌هاي مختلف برداشت و اثر متقابل سال و شدت‌هاي مختلف برداشت بر روي توليد علوفه و شادابي گونهF. ovina در سطح يك درصد معني‌دار است. تيمار شاهد با شدت برداشت 25 درصد از لحاظ آماري اختلاف معني‌داري ندارد. مقايسه دو شدت برداشت 25 و 50 درصد نيز حاكي از اختلاف بسيار ناچيز بين اين دو تيمار است. با افزايش شدت برداشت به ميزان 75 درصد ميانگين توليد و شادابي از لحاظ آماري به‌طور معني‌داري كاهش يافت. ميانگين شادابي از سال 1386 تا 1389 روند نزولي داشته است. بر اساس تجزيه AMMI، مولفه اصلي اثر متقابل اول(IPC1) در سطح يك درصد معني‌دار شد، به‌طوري‌كه اين مولفه 6/98 درصد از مجموع مربعات اثر متقابل را بيان كرد. باي‌پلات اولين مولفه اصلي اثر متقابل و ميانگين توليد نشان داد كه تيمار 75 درصد داراي كمترين ميزان توليد و پايداري و تيمار 50 درصد داراي بيشترين پايداري است. با توجه به نتايج حاصل ميزان شدت برداشت براي گونهF. ovina در اين منطقه، به ميزان 50 درصد پيشنهاد مي‌گردد تا ضمن حفاظت خاك، سلامتي و شادابي اين گونه نيز در طول سالهاي برداشت حفظ شود.

Appropriate utilization of rangelands leads to vegetation stability and reduction of risk of range degradation. Determining allowable utilization of range plant species is required to calculate grazing capacity of rangelands. To achieve this goal, forage production and vigor of Festuca ovina was studied in Qarebagh rangelands of western Azarbayjan Province. Treatments included four harvested intensities (25, 50 and 75 percent of total above ground biomass) and control (no harvest). A split plot over time design was used over four years (1386-1389) using SAS and IRRISTAT software. The results showed that forage production and vitality of F. ovina was significantly different between years of study and different harvesting intensities. No significant differences were detected between control treatment and 25% harvest and also between25 and 50 percent harvest intensities. With increasing harvesting intensity to 75 percent, production and vitality of the species were significantly decreased. Overall vigor of the species have decreased during 1386 to 1389. According to AMMI analysis, the first interaction principal component (IPC1) had a significant effect and expressed 98.6 percent of the interaction of the sum of squares. The first main component biplot interaction showed that the 75 percent treatment had lowest production and stability, and 50 percent treatment had the highest stability. To maintain the plant health and vigor, 50 percent treatment can be recommended as appropriate harvesting intensity for F. ovina.