بررسي و تحليل رويكردهاي خيام‌شناسي در دوران معاصر

A survey on approaches of khayyamology in contemporary era

شفاف‌سازي وجوه گوناگون فكري، اخلاقي و ... يك شخصيت تاريخي، چالش‌هايي را به دنبال خواهد داشت. اين مشكلات تا حدي ناشي از گزينه زمان و بايسته هاي آن از قبيل: تحريف، ابهام، گوناگوني و تناقض اخبار است. خيام، از جمله شخصيت‌هايي است كه شناخت او با اتكا به منابع تاريخي، كليت‌ها و مسايل مبهمي را فراروي پژوهشگران گذاشته است. با ترجمه فيتز جرالد از رباعيات خيام در قرن نوزدهم و شهرت روزافزون رباعيات او، پژوهشگران فراواني در ايران و كشورهاي دنيا، نگاه خود را به اين شخصيت معطوف كردند و روند خيام شناسي وجهه‌اي ديگرگونه به خود گرفت؛ عاملي كه فرايند اين حركت را به‌روشني تحت پوشش قرار داده « اصل تناقض» است بدين معني كه عدم انسجام و روشمندي پژوهش‌ها و در مقابل هم قرار گرفتن پاره اي از آنها از يك طرف و تناقض‌هاي موجود ميان رباعيات و ديگر آثار خيام از طرفي ديگر، به نوعي گسيختگي مضموني و خلط روش‌ها انجاميده است تا حدي كه فقدان يك هدف و برنامه مشخص در پژوهش‌ها، سير تحقيقات را در بسياري از موارد به تكرار رسانده است. اين تحقيق بر آن است كه با كنار هم نهادن رويكردهاي گوناگون، و بررسي مواضع خلاف و اشتراك رهيافت‌ها با همديگر، به روش‌شناسي و بررسي هركدام از پژوهش‌ها در حوزه خيام‌شناسي پرداخته، ضمن برشمردن كاستي هاي موجود، تا حد امكان پيشنهادهايي را در جهت بهبود بخشيدن به سير رويكردها داشته باشد. در پاره اي موارد نيز بنا به ضرورت پژوهش، بسترساز رويكردهاي جديد در زمينه خيام شناسي باشد.

Khayyam is one of those characters whose recognition based on historical resources, has made many ambiguities for researchers by Fitzgerald translation of Rubaiyat of Khayyam in 19th century and the increasing reputation of his quatrains, many researches in Iran and in many other countries, directed their interests to this character and the process of khayyamology took other different aspects. lack of coherence and methodology of studies and in some of them, standing in the opposite in one hand, and inconsistency in Rubaiyat and other Khayyam’s works on the other hand, have been resulted in a kind of content rupture and mixed methods to the extent that the lack of clear purpose and plan in studies made the range of researches repetitive in many cases The aim of this study is to proceed methodology and survey of every studies about Khayyamology by putting different methods together and looking at different and similar views of approaches. This study also tries to discuss about shortcomings and to give some suggestions for improving methodologies and in some cases according to necessities of study, to make new methodology about khayyamology.