ارزيابي مقادير چربي و ماده خشك كبد و ارتباط بين آنها در بين گونه هاي اهلي نشخواركنندگان ذبح شده در كشتارگاه اروميه

Evaluation of the liver lipid and liver dry matter and their relationship in ruminants slaughtered in Urmia slaughterhouse

درصد چربي در ماده خشك و تر كبد و درصد ماده خشك كبد در تعداد 384 راس دام كشتار شده شامل 114راس گاو، 100راس گاوميش، 147راس گوسفند و 23راس بز با توجه به گونه دام، جنس و سن تعيين و ارتباط بين پارامترهاي كبدي مطالعه شد. ميانگين درصدچربي در ماده خشك و تر كبد و ماده خشك كبد در گاوها به ترتيب 6/3درصد، 1/1درصد، 7/29درصد، گاوميش ها 3/5درصد، 55/1درصد، 2/29درصد، گوسفندها 3درصد، 83/0درصد، 9/27درصد و بزها 91/2درصد، 55/1درصد و 4/28درصد تعيين گرديد. بالاترين حد درصدچربي در ماده خشك و تر كبد به ترتيب در گاوميش (5/20درصد، 2/6درصد) و پايين ترين آنها در گوسفند (14/5درصد، 55/1درصد) و براي ماده خشك كبد به ترتيب در گاو (2/38درصد) و گوسفند (9/31درصد) مشاهده شد. آناليز آماري (ANOVA) پارامترهاي كبدي، اختلاف معني داري را در بين نشخواركنندگان نشان داد. پارامترهاي كبدي در دام هاي نر و ماده به جز بزها اختلاف معني داري را نشان ندادند. در بررسي انفرادي دام ها، حدود 15درصد از گاوميش ها و 5/3درصد از گاوها بيشتر از 10درصد چربي در ماده خشك كبد بودند در صورتيكه در نشخواركنندگان كوچك كمتر از 6درصد بود. به استثنا رابطه مثبت بين درصدچربي در ماده خشك با تر كبد، رطوبت با ماده خشك كبد، هيچ رابطه معني داري بين درصدچربي در ماده خشك و تر كبد با ماده خشك كبد مشاهده نگرديد. لذا مي توان گفت كه ميانگين درصدچربي در ماده خشك كبد در نشخواركنندگان كوچك كمتر از بزرگ ها بوده و گاوميش بيشتر از گاو مي باشد. ميانگين درصدماده خشك كبد در گاوها بيشترين و گوسفندها كمترين است. تفاوت بين گونه ها معني دار بوده، اما سن و جنس در پارامترهاي كبدي موثر نيستند. احتمال ليپيدوز كبدي در گاوميش ها بيشتر از گاو و در گوسفند و بزها ضعيف است. بين چربي كبد با ماده خشك كبد رابطه اي وجود نداشته و مستقل از يكديگر هستند. سرانجام با استناد به ماده خشك، كيفيت غذايي كبد به ترتيب از گاو به گاوميش، سپس بز و نهايتاً گوسفند طبقه بندي مي گردد.

The percentage of fat in liver wet and dry matter, liver moist and dry matter and their relationship were investigated based on species, sex and age of 384 slaughtered animals including 114 cows, 100 buffaloes, 147 sheep and 23 goats from 2008 to 2010 in Urmia, Iran. Mean percentage of fat in liver wet and dry matter, and liver dry matter in cows were 3.6%, 1.1%, 29.7%, buffaloes were 5.3%, 1.55%, 29.2%, sheep were 3%, 0.83%, 27.9% and goats were 2.91%, 1.55% and 28.4%, respectively. The highest value for fat in liver wet and dry matter was observed in buffaloes (6.2%, 20.5%) and the lowest value for sheep (1.55%, 5.14%). The highest and lowest values for liver dry matter were found in cows (38.2%) and sheep (31.9%), respectively. ANOVA analysis showed significant different in liver parameters among ruminants. Variant of sex except for goats did not affect on measured parameters. In individual surveys on measured parameters, 15% of buffaloes and 3.5% of cows showed over 10% fat in liver, while none of small ruminants appeared over 6% fat in liver. In spite of expected correlations between fat in liver wet and dry matter, liver moist and dry matter, no correlation was observed between fat liver and liver dry matter. Thus, it is concluded that mean value of fat in liver dry matter in small ruminants was less than cows and buffaloes. Maximum mean liver dry matter observed in cows and the minimum in sheep. Mean value of measured parameters among animal species was significant, while age and sex didn’t affect them. It was concluded the occurrence of liver lipidosis in buffaloes is greater than cows and in sheep and goats is so weak. No correlation was expected between fat liver and liver dry matter, and finally, based on liver dry matter, the quality of liver in ruminants sorted from cows to buffaloes, goats and sheep.